Aman Bir An Önce Kurtaralım !

Eski Anadolu kültürleri diye diye, nihayet geriye doğru 600 yıllık Osmanlıyı atlayıp, kendilerini eski Anadolu putperest kültürlerin devamı olarak gören, bunu yaygınlaştırmaya çalışan insanlar yetiştirdik. Bu insanların soyları, soplarıyla ilgili araştır­malar yapılsa, altından kim bilir neler çıkacak.

Ha babam kazıyoruz toprağı.

Toprağın üstündekilere dönüp bakmak aklımızdan geç­meksizin.

Anadolu’da geziye çıkın. Dimdik ayakta duran kervansa­raylar göreceksiniz. Bir köşede terkedilmiş. Duvarları yer yer yı­kılmış, içleri, bir zamanlar kervanların bedava olarak konakla­dıkları, ağırlandıkları, izzet ve ikram gördükleri bu aziz yapılar zibillik olmuş.

Bir de toprak altından çıkarılmış putperest devirlere ait kalıntılara bakın. Küçük bir sütun, bir duvar parçası, bir kırık heykel, bir yalanmadığı kalmış, tertemiz, bakımlı, zerresi zayi olmasın için büyük emekler verilmiş.

Şimdi de bazı kalemler, gazeteler Eskişehir’de, Seyitgazi ilçesi yakınlarındaki Midas anıtının elden çıkmasından korku­yorlar.

Değil öyle köşe bucakta, İstanbul’un göbeğindeki görkemli Osmanlı çeşmeleri kurumuş, olukları kırılmış, su yalaklarına pislenmiş olarak dururken, sen tut, falan yerdeki Midas anı­tının yasını tut. Üstelik yakınılan durum da şu:

“-Midas anıtı veya diğer adıyla Yazılı Kaya, iklim şartlârının etkisiyle çatlamış, 3 yıldan beri bu durumda imiş. Anıtın bu trajik durumu birçok ilim adamımızı çok üzüyormuş. Anıtın her yıl çatlağının 7 santim kadar büyümesini endişeyle izliyorlarmış. Onu kurtarmak için ellerinden her geleni, her fedakârlığı yapmaya hazırmışlar, ama ilgililer bir türlü ilgilenmiyorlarmış. Yani gerekli harcamayı yapmıyorlarmış. Ve koca Midas heykeli her yıl çatlağını büyüte büyüte, göz göre göre elden gidiyormuş. Aman diyorlar, aman kurtaralım heykeli.

Kurtaracaklardır.

Midas heykeline, Yunan efsanelerinden kalma bu puta il­gi duyacak, onun trajik durumuna seyirci kalmayacak çok bilim adamı var bizde.

Osmanlı arşivleri depolarda tasnif bile edilmeden çürüsün zararı yok, trajik değil bu. Kütüphanelerimizde yüzbinlerce cilt eski eseri fareler yesin bitirsin, zararı yok, trajik değil bu.

Ama Midas heykelinin çatlağının her yıl 7 santim büyü­mesi trajik, ilgililer ilgilensin, Midas heykelini kurtarsın.

Belki haksızlık ediyoruz.

Sorulabilir, hiç mi yararı yoktur bu heykellerin, eski eserlerin, mermer parçalarının. Olmaz olur mu?

Rahmetli Abdülhamid Han bunların değerini herkesten önce keşfetmişti. Bu eserlerden bulduruyor, elinin altında hazır tutuyor, Osmanlının son derece güç durumda olduğu bir za­manda, üzerimize çullanmak üzere olan devletlerin büyük elçi­lerine bunlardan birer ikişer armağan ederek, adamları şapşallaştırıyor, koca devletlerle kedinin fare ile oynadığı gibi oynu­yordu.

Ama sorarsanız şimdi Midas heykelini kurtarmak için can atanlara, Abdülhamid’in bu yaptığı da, o eserler adına trajiktir. Hem de çok trajik...

 

Cahit Zarifoğlu - Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

Ah Bay Kodaly

Çağın insanın başından şapkasını alınız. Kostümünü çı­karınız, Kravatını çözünüz. Ayakkabı ve çoraplarını alınız. Diğer giysilerini de çıkarıp atınız: işte bir çıplak. Göreceksiniz ki bu çıplakla, bir Afrika yerlisi çıplak hiç de birbirinin aynı değil. Bi­ri tabii, öteki uyduruk bir çıplak.

Modern dünyanın insanının yüz ifadelerine bakın. Şahsi­yetine bakın. Ancak modayla bir araya gelince bütünleşiyor ve ifadesini kazanıyor. Onu daha iyi anlamak için araç gereçle, elektrikli ev eşyalarıyla, araba ve sair ulaşım araçları, zevk alet­leriyle, israf aletleriyle yan yana getirmeniz gerekiyor.

Müslümansa ikisi de değil.

Ancak bu yargı idealistçe ortaya atılmıştır. Bugünün Müs­lümanıda modern dünyanın insanı. Onu da aletler ve eşyalar başının üstüne kadar doldurdu.

Bütün geç kalınmış sanılan zamanlar iyi bir gayretle kâr hanelerinin, kazanç sayfalarının açılmaya başlayacağı zamanlara tebdil edilebilir. Çünkü insan devam ediyor. Zira yeni gelenler var. Şu yüzden ki, bir hayrı başlatanlar, bir sünneti ihya edenler, onu devam ettireceklerin sevapları kadar sevap almaya devam ederler, öldükten sonra bile. Gerçek bu. Peygamber sözüyle ger­çek ve tasdikli.

Akla gelebilecek bütün hayırlarda geç kalındığını, dönül­mez bir mecrada olunduğunu söylüyoruz. Umutsuzluğun barbar girdabında, çaresizliğin kollarında bir hayıflanmaktır gidi­yor Eskileri acıyla yâd ederek, zamaneyi kötüleyerek ve kendi­mizi küçümseyerek.

Bütün hayatını insanların-ve çocukların müzik eğitimine ayırmış bir Macar müzisyen, Kodaly, bu konuda şöyle demiş: -“Eskiden çocuğun müzik eğitimi, doğumundan 9 ay ön­ce başlamalı, diye düşünürdüm. Şimdi aynı düşüncede değilim. Çocuğun müzik eğitimi annesinin doğumundan 9 ay önce baş­lamalı.”

Bu cümleler, yukarıda değindiğimiz gibi, ilk bakışta geç kalmıştık duygusu ve kuşkusu uyandırıyor. Ancak gelecekte var olacaklar için yapılabilecekleri de içeriyor.

Müzik eğitimini, yalnız müzik eğitimi için değil, eğitimi yapılacak her şey, öğrenilecek, mutluluk için edinilecek her şey için en uygun bir başlangıç, en tabii bir vasat olarak gören bu adam, ömrünü buna vakfetmiş. O böyleyken, umudun, çabanın, metodun,Allah katında en makbul başarının bü­tün bilgi ve sırları elinde olan bizler, umutsuzluk ve hayıflanma balçıkları içinde helak oluyorsak, geleceğe de kıymış oluyoruz, İslâmî eğitimin başladığı saat hangisi? Çocuk ne zaman eğitilmeye başlayacak? Ona İslâmî dinamikler, şaşmaz prensip­ler ne zaman ve ne şekilde verilecek?

Evlenmeye niyet eden bir Müslümanın, bu niyetinin özünde hangi prensiplerin bulunması gerektiğinden başlayarak, evliliği, ana-babalıgı ve evlatlılıgı düşünecek olursak, bunun o ilk niyet ile birlikte başlaması ve ölümle de bitmemesi gerektiği­ni; sonraki nesillerde de devam edip gideceğini görebiliriz

 

Cahit Zarifoğlu - Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

Tüccarın Oğlu Adam Olmayınca

Tüccar bir baba konuşma arasında şöyle dedi:

-Bizim oğlana dünyanın parasını harcayarak bir iş yeri kurdum. Ama işletip adam olmadı. Ben de bunun üzerine ne ha­li varsa görsün diye okula yolladım.

Suçlayalım mı bu tüccarı?

Adam olmak diye anladığı model pek mi fena? iyice maddileştirilen bir dünyada, okuyanlar yarı aç yan tok gezmeye başlayınca ne düşünür adam olmak konusunda bir tüccar? Yalnız tüccarlar mı? Memura, okumuşa kız verilmediği­ni, tahsilleri ilk’den ya da Orta’dan terk bankerlerin onbinleri il­gilendiren bir sorun olarak aylardır gündemde durduğunu gö­ren insanlar için “adam olmanın” tarifi başka nice olur?

Ve sonra bakıyor insan, okumak karın doyurmadığı gibi, bir de okuyanlar mesela cinayet işlediler mi polise nanik yapa­rak işliyor, onlara kök söktürüyorlar. En kurnaz banka soygun­ları okumuşlar eliyle oluyor. Hele ihracat-ithalat oyunlarını, mevzuatlardaki gedikleri en iyi bilenler ve vurgunlar vuranlar onlar. Yani okuyunca adam olunmuyor da ya fakir olunuyor ya da onu bunu, devleti aldatmanın ince yollarına varılıyor.

Bizim tüccar baba da bunu görüyor elbet. En iyisi diyor, oğlumu okutacağıma, onu adam etmeyi tercih edeyim daha iyi. Bunun için de eline sermayeyi verip adam olmaya giden yolu gösteriyor. Fakat çocuk kabiliyetsiz çıkmış adam olmak istemekmiş.

Çağımızdaki okumanın anlamı böylesine basit bir mizah­ tan ibaret değil elbette. Aksaklık okumaya biçilen değerde.

İslâm, ilimleri, yararlı ilimler, yararsız ilimler diye ayırdı. Kıstası da Rıza-i Bârî. Bir ilim kişiyi Allah’a yaklaştırıyor, onun takvasını artırıyorsa faydalı, bunlardan uzaklaştırıyorsa faydasız telakki edildi.

Bu ölçü dikkatten kaçırılınca, okumak, ilim tahsil etmek; para getirmesi, başkalarının nezdinde kişiye saygınlık kazandır­ması nispetinde makbul sayılmaya başlandı.

Mü’mini ilim tahsil etmeye teşvik eden âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerin işaret ettiği ilimle, Batı’nın benimsediği ve bü­tün dünyaya da kabul ettirdiği ilim birbirinden ne kadar farklı.

Gazali hazretlerinin Ihyasında bunlar çok açık ve teferru­atlı olarak anlatılmıştır. Oradan yararlanarak sadece birkaç nok­tanın kafamızda tazelenmesine çalışalım:

Hazret-i Ali radıallahu anh şöyle diyor: “Ey Kümeyl, ilim maldan hayırlıdır. Çünkü malı sen koruyacaksın, fakat ilim seni korur. İlim hâkim, mal mahkumdur. Mal sarfetmekte azalır, ilim sarfiyatla çoğalır.”

Batı öyle bir ilim yolu tutturmuştur ki, hem sahibini, hem öğreteni, hem malı, hem bütün zayıfları, hem de bilgiyi mah­kum etmiş, sultasına almıştır.

İbn-i Abbas radıyalîahu anh: “Hazret-i Süleyman aleyhis-selâm mal, ilim ve hükümdarlık arasında muhayyer iken ilmi tercih etti ve bu sayede diğerlerine de malik oldu” diyor.

Batı bilgiyi maddenin emrine verdi.

Gazali hazretleri: “İnsanın diğer canlı mahlukattan ayrılığı ilmi sayesindedir. Şüphesiz ki insanın diğer mahlukattan im­tiyazlı olması, güç ve kuvvetiyle değildir, çünkü deve kendisin­den kuvvetlidir. Vücut iriliğiyle de değil, çünkü fil hepsinden büyüktür. Yiğitlikle de değil, çünkü aslan hepsinden yüreklidir. Çok yemesiyle de değil, çünkü öküzün karnı daha büyüktür. (...) Şu halde insan ancak ilim içindir.” diyor ve bağlıyor:

-“Ilimsiz kalp ölüme mahkumdur. Fakat aşırı korku yaranın acısını duyurmadığı gibi, aşırı dünya sevgisi de bu duyguyu iptal etmiştir.”

Büyüklerimizin “Alimler efendi olmaya layık kimselerdir.

Bilgisiz ululuğun sonu horluktur” diye, veya “Oku, çünkü ilim fakirlikte servet, zenginlikte ziynettir” diye tarif ettikleri ilim, ki-şiyi Rabbinden başka arzusu olmayanların katma yüceltir.

Bu idrak kaybolmuş, dünyaya meyl artmış, mal bilginin efendisi olmuşsa, adam olması istenenlerin eline ilim değil, el­bette mümkünse sermaye silahı tutuşturulacaktır...

Cahit Zarifoğlu - Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

Domapata veya Bir Takım Sentezler

Ne müthiş bir kelime şu sentez kelimesi. Ne çok şeyler çağrıştırıyor sonra insana. Tümü de insan aklının ince yetenek­leriyle ilgili çağrışımlar. Bir takım bilgileri mahirlikle bir araya getiriyor, onlardan başka insanlar için yeni ufuklar açıcı sentez­ler kuruyorsun. Ama bu her zaman öyle olmuyor. Bazen bilgile­rin, olguların yararlı sentezi yerine ortaya bir hilkat garibesi çı-kıveriyor.

Kopenhag bir bilim adamı ömrünü vakfedercesine bir araştırma üzerinde çalışırken başına neler geleceğinden haber­sizdi. Yeni bir bitki türü bulmaya çalışıyordu. Ve şöyle düşüne­rek yola çıkmıştı:

-Acaba domatesle patatesi birleştirmeye muvaffak olsam ortaya lezzetli yeni bir bitki, bir meyve çıkar mı çıkmaz mı?

Tutmuş tam 12 yılını sırf bu araştırmaya hasretmiş. Ve ne­ticede bunlardan , domatesle patatesin bileşimi olan bir bitkiden, görünüşte onlara benzer bir ürün almış. Bu ilk meyveyi elde et­tiğinde dünyalar onun olmuş. Keyfine diyecek yokmuş. Hiç kimsenin o güne kadar görmediği, işitmediği, yemediği bu mey­veyi, davetlilere tanıtmak ve ondan ilk kez tatmak üzere bir top­lantı tertip etmiş. Basın mensupları da orada. Ve adam tabağa meyveleri koymuş, kabuğunu soymuş, dilimlemiş ve bir parça­ya çatalı batırıp fotoğrafçılara poz vermiş. Ve yemeye başlamış. Hoşuna da gitmiş hani. Bir iki derken üç dört lokma yuttuktan sonra, basın mensupları ve diğer davetlilere de ikram etmek amacıyla;

-Buyrun sîzler de tadın, bir harika, demiş.

Davetliler çatala, tabaktaki dilimlere uzandıkları bir sıra­da bilim adamı kıvranarak yere yıkılmış. Acilen hastaneye kaldı­rılan bilim adamında ağır zehirlenme belirtileri görülmüş ve za­manında müdahale ile hayata dönmüş.

Kopenhaglı bilim adamı bugün acaba şöyle düşünüyor mu?

-Domates domatestir ve patates patatestir.

Eğer bu gerçeği kavramışsa, araştırıcı kafası için sağlam bir ayak yeri de yakalamış demektir.

Biliyorum, bu hikâyeyi dinleyince sizin de aklınıza bir ta­kım zehirleyici sentezler gelmiştir.

Bu bilim adamı gibi deneyerek ve bizzat zehirlenerek de ' anlarsınız bir bileşimin, bir sentezin zehirli olduğunu, ama otur­duğunuz yerde basiretinizle de anlayabilirsiniz ve uluorta sen­tezlere kalkışmazsınız.

Bir Batı-Doğu sentezi var.

Acaba, bizim taktığımız adla, Domapata’dan daha mı az zehirleyici.

Domapata’da nasıl, ne domatese ne de patatese benzeyen, ama onların birleşiminden meydana gelmiş bir zehir meydana çıkıyorsa, öyle sentezler var ki, içinde İslâm bulunduğu halde İs­lâm’a aykırı ve din olarak insanı cehennemin en derin çukurla­rına çekici.

Hümanizmle, Batı kültürünün diğer esneklikleriyle çor­baya çevrilmiş din ve İslâm anlayışları.

Bu konuda en çok da şu zencilerdi korktum. Ameri­ka'da zenci düşmanlığına bir tepki olarak başladı hareketleri ve “beyaz adam şeytandır' sloganı ile aldı başını gitti, işte bunlar, ilahi takdir geregi, Amerika’daki beyaz adamın dinini de üzerle­rinden atmak gereğini duydular ve kendilerine bir din aradılar, Islâm’ı buldular. Güya Müslüman oldular. Yıllarca, sandalyeler ve iskemlelerle bir konferans salonundan başka bir şey olmayan “mescitlerinde toplandılar. Bir geçiş döneminden sonra yavaş yavaş Islâm’ı gerçeği ile kavramaya başladılar, mescitlerinden sandalye ve kürsüyü attılar, alınlarını secdeye koymaya başladı­lar. Belki elli yıl, isterse Müslüman olsun, bir beyazın mescitleri­ne girmelerine müsaade etmeyen bu “zenci Müslümanlar”, bun­dan sonra, Islâm’ın ne demek olduğunu, özellikle hac ziyaretle­rinde anladıktan sonra beyazları kabul etmeye, daha doğrusu beyaz bir Müslümanla siyah bir Müslümanın renginden dolayı birbirinden ayırmamaya başladılar. O beyaz Müslüman isterse Amerikalı olsun.

Korkumuz oydu ki zalim Amerikalı beyaza karşı “üstün ırk zenci ırkıdır” diye çıkan bu insanlar, bir “zenci-Müslüman” sentezi iddiası ile başımıza ve bütün dünyanın başına bela kesil­sinler. Çok şükür olmadı. Hatta onlar, biliyorsunuz, kendilerine “zenci Müslümanlar” denmesin, işin içine bir ırk kokusu karış­masın için, BILÂLÎ adını aldılar.

Cahit Zarifoğlu - Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

Azı Değil Çoğu Hesaba Katmak

“...Bugünün ana ve babaları eskiden olduğu gibi çocukla­rını kendi yaşlılık dönemlerinin bir güvencesi olarak görmüyor­lar. Başlıca amaçlan onları iyi eğitmek, başarılı ve sorumlu yurt­taşlar olarak toplum yaşamına katabilmektir.”

Bu cümlelerle başlayan, başvuru kitaplarının hemen hep­sinde “ecnebi” imzalar taşıyan bir kitabı okumaya başlıyorsunuz. Eser Çocuk Ruh Sağlığı adını taşıyor. Bir dönem “bilim ödülü” de almış.

“Bugünün ana ve babalan” genellemesi ile, Türkçe kaleme alınmış ve yayınlanmış bu kitapta, bir Türkiye ortalamasının söz konusu edildiğini düşünmeniz normal. Ancak “Çocuklarını kendi yaşlılık dönemlerinin bir güvencesi olarak görmüyorlar” yargısı, söz konusu ana-babaların bizdeki ana-babalar olmadığı­nı hemen gösteriyor.

Fakat bu sözlerimizden şöyle yanlış bir sonuç çıkarılabilir.

-Bizdeki ana-babalar çocuklarını yaşlılık dönemlerinin bir güvencesi olarak görmektedir.

Durum çok daha farklı. Yazarın söz konusu ettiği aşama Batı toplumu için geçerli. Bizde ise ana-babalar evlatlarının “mü­rüvvetini görmek” isterler. Bunu umarlar. Bu ise, ana-babanın yaşlılığındaki güvencesini de içine alır, ama tatlı biçimde içine alır ve o kaba maddi çağrışımlardan uzaktır.

Şu düşünceyi geliştirelim:

-Batı milletinin bugünkü refah çağında bireylerin sosyal genlikleri (gelecekleri) sağlanmıştır. Bu sebeple onlar “çocuk- lanm, yaşlılık dönemlerinde kendilerine bakacak kişiler olarak, artık görmemektedirler. Onlardan böyle maddi bir beklentileri yoktur. (Eskiden vardı!) Bu sebeple şimdi başlıca amaçlan onla­rı iyi eğitmek, başarılı ve sorumlu yurttaşlar olarak topluma ka­tabilmektir. işte artık bizde de ana-babalar benzeştikleri Batılı modellerde olduğu gibi, geleceklerini güvence altına aldıktan sonra evlatlarına geleceklerinin güvencesi gözüyle bakmamakta, onların eğitimini ve sorumlu yurttaşlar olarak topluma katılma­larını düşünmektedirler.

Buraya kadar kısmen doğru olabilir. Ama Anadolu’daki ebeveyn çoğunluğunu buradan hareketle, çocuklarına gelecekle­rinin güvencesi olarak bakıyor diye tarif etmek, yukarıda da an­lattık, yanlış bir tespit. Hazır bir şablonu, geleneksel aile düze­nimizin üzerine uydurma gayreti. Kızlarını çeyizi ile evlendiren, erkek çocuğunu geniş ve kuvvetli duygularla bir arada tutulan aile içinde evlendirip aynı evde bir oda ve döşek açan, bu aşa­madan sonra bile bir mecburiyet veya evlat tarafından bir “jest” olmadıkça onun kazancından tencere payı istemeyen ana-baba mı çocuğunu geleceğinin güvencesi olarak görmektedir. Yoksa böyle bir sonuç, böyle bir aile yapısının art niyetsiz tabii bir so­nucu mudur?..

Çocuk Ruh Sağlığının yazan uzun yıllarım Batı’da geçir­miş. Orada ailelerin çocuklarını bilimsel metotlarla yetiştirdikle­rini, ama onlar 18’ ine gelince, onlardan kazanç beklediklerini ve kız erkek aynımı yapmadan evin her türlü giderine katılmaya zorunlu tuttuklarım bilir. Bu ve çoğu buna benzeyen aile içi ana- baba-çocuk ilişkilerinin, Çocuk Ruh Sağlığı kitabının amaçlarına ters düşen sonuçlarından basit biri, Batılı çocuğun ve delikanlının ve giderek yetişkinin aşılmaz yalnızlık duygusudur, Onun için tımarhaneleri dolu, alkolikleri ve intihar edenleri çok, onun için (yalnızlık duygusundan kurtulmak ihtiyaçları ile) küçük yaşta çiftleşmeye başlıyor, ondört yaşına geldiği halde hâlâ bakire olanlara “anormal” gözüyle bakılıyor ve onun için büyüyünce de bütün dünyayı acımasızca sömürüyorlar. Bireysel yalnızlıklarını ve eksikliklerini, diğer ulusları sömürerek kurdukları hegomonyaların  kazandırdığı gururla örtbas etmeye çalışıyorlar.

Hayır, bütün eseri suçlamıyorum. Çünkü devamını okumadım. Buna rağmen eserin daha temelde, konuya yaklaşma yolu seçerken, kendi kültürümüzle ilgili öğeleri sadece bozulmuş gelenekler şeklinde ele aldığını, onların İslâmî temiz kaynaklarını tümüyle ihmal ettiğini düşünebiliyorum.

 

Cahit Zarifoğlu - Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

Eşit Otomatlar

Batıda kadınların “eşitliği”, ilerlemenin kanıtları arasında kabul edilen bir başarıdır.

Batılı bu tür başarılarda doğrusu dev adımlar atmıştır: Sokaklarda ellerini ceplerine sokmuş, ağızlarında sigara ile dolaşan kadınlara bakarak, erkekle kadın arasındaki ayırım­ların giderilmesi konusunda daha neler yapacaklarını kestirebi­lirsiniz. Batı bu konuda, “ruhların cinselliği yoktur” şeklindeki bir felsefî görüşü pratikte de gerçekleştirdiği takdirde, yapılacak­lara sonuna gelmiş olacaktır.

Fakat Batı’da da bazıları, övgüyle söz edilen bu ve benze­ri başarılara kuşkuyla bakmaya başladılar.

-Galiba yanlış yapıyoruz, diyor bir yazar.

Bir diğeri:

-“Cinsler arasındaki cinsel sevginin bu eşitlik anlayışı se­bebiyle ortadan kalktığından” şikâyetçi.

Bir başkası işe:

-Ayrı cinslerden eşit kişiler olmaları gerekirken erkekle kadınlar birbirlerinin aynı olmaktadırlar, diye yakmıyor. “Birey­sellik ortadan kalkıyor” diye, bir alarm sesiyle bağırıyor çağdaş­larına. Ona göre herkes kendi gönlüne göre davrandığını sanır­ken, aslında hepsi aynı buyruklara uymaktadırlar.

Bu sonucu doğuran olgu, tıpkı, “kitle üretiminin eşyaları tipleştirmesi gibi, toplumsal akışın da insanların tipleşmesini" is­temesidir, İşte modern anlamdaki eşitlik bu noktada netleşmek­te, yani insanların toplumsal akış doğrultusunda tipleşmesine eşitlik denmektedir.

Bu kısa özetlerden, Batı'da, bu konuda reaksiyonların or­taya çıkmaya başladığı anlaşılabilir. Nice aşamalardan, körü kö­rüne kapılıp gitmelerden sonra da olsa, Batılı düşünürler eşitlik kavramının bir olmaktan çok, aynı olmak şeklinde gerçekleşti­ğini, bunun toplumsal, özellikle ekonomik etkenleri ne olursa olsun, sonuçta, bireyler arasındaki ilişkileri, tabii dinamiklerin­den soyutladığını ve insanları önü alınmaz bir yalnızlık’a sapla­dığını kabul ediyorlar.

Televizyonun bir spor saatinde toplu bir spor gösterisi seyredenler, bu söylediklerimizi düşüneceklerdir.

Erkekli kadınlı binlerce kişilik “koşan bir topluluk”. Belki otuz, belki elli bin kişi. İçlerinde doksanlık ihtiyarlar da, dokuz on yaşındaki çocuklar da var.

İlk bakışta Batı toplumunun ne kadar kaynaşmış olduğu­nu düşündürüyor böyle bir manzara. 50 bin insan hep birlikte 10 kilometre koşacaklar. Daha on binlercesi de yol kenarlarında koşacaklar. Daha on binlercesi de yol kenarlarına dizilmiş onla­rı seyrediyor Bütün kent bütünleşmiş gibi. Akşama, bu koşu, küçük, sevimli detayları da ihmal edilmeden ekrana getirilecek.

Görünüşteki başarı mükemmel. Buradan bakarak hem birlik ve beraberliğin sağlandığını düşünecek, hem de bu insan­ların müzmin psikolojik baskılardan, vehim ve korkulardan, yalnızlık duygularından azade olduklarım sanacağız. Ancak bu gösteriyle ortaya konan başarının suni olduğunu, bu ve benzeri toplu spor faaliyetlerinin “spor malzemesi satan” büyük iş çevre­lerinin kapitalist başarısından başka bir şey olmadığını, aynı anda aynı istikamette koşan elli bin kişiye rağmen, bireylerin ağır yalnızlıklarını sürüye sürüye koştuklarını, zorluk çekmeden an­layabilirsiniz. Zira orada, bireyler, bireyselliklerini yitirmiş ola­rak, otomatlar olarak o gösterinin içindedirler. O gösteriye her­kesin kendi gönlünce katıldığım sanırken, aslında hepsi belli çevrelerden üretilen aynı buyruklara uymaktadırlar.

Bu kadarla da kalmayacak, diğer onbinlerin, milyonların otomatlaşması için birer propaganda vasıtası olarak kullanılmış da olacaklar.

 

Cahit Zarifoğlu - Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

İlişkilerde Yağlama Yıkama

Sanayi kesiminde üretimi artırmak için yönetim ve işlet­menin önemi vurgulanmıştır. Teknik üretim sorunları nasıl iyi yönetimlerle çözümlenebiliyorsa, insanlararası sorunlar da iyi yönetimlerle çözümlenebilir deniyor. Bunun için insanın eğitil­mesi gerekmektedir. Bu eğitim sonucunda insan bütün istekleri­ni karşılayabilecek, tatmine kavuşacak ve kullanılmaya hazır ha­le gelecektir.

Anamalcı kafalar için madenler, makineler, zaman, enerji ve insan bir yatırım aracıdır. Kapitalist pazarda önemli bir kalem olan insan, sorunlarını halletmiş olmalıdır. Toplumla barışık ol­malı, insanlarla ilişkileri düzenli bulunmalı ve küçüklerin ezilip gitmesiyle büyüyüp duran dev şirketlerin yöneticilerinin başarı­larında kullanılmak üzere, daima belirlenen standardını muha­faza etmelidir.

Kuvvetin yönetici sınıflar eline geçmesiyle birlikte, çok sa­yıda ve bir arada çalıştırılacak insanlar için duyulan ihtiyaç nasıl giderilecektir?

İzlenen yol insanları, öteki insanlara ve tabiata yabancılaş­tırmak, insanlararası ilişkileri otomatlaştırmaktır.

Hem diğer insanlara yabancılaşacaklar, hem de yığından kopmaya cesaret edemeyecekler.

Çağdaş uygarlığın insanı çekip getirdiği açmaz bu nokta­da. Yığma, yığın içinde çalışmaya ve eğlenmeye (maçlar, tavernalar, şenlikler, festivaller) müzik dinlemeye ve film seyretmeye rağmen yalnızlığını gideremeyen, huzursuzluk ve suçluluk duy­gusunu üzerinden atamayan insan, kişiliğini de bulamamakta­dır.

Bir yazar, kişiliğini bulamayan, kendisi aşmak ve gerçek­leştirmek konusunda özgürlüğe sahip olmayan, otomatlaşmış insanların sevemeyeceklerini, ancak bir sevgi yanılgısı içinde olacaklarım ifade ediyor. Uygar toplumun insanları çocuklarını, anne ve babalarını bile gerçek manada sevmiyorlar. Karı-kocalar da birbirlerini sevmiyorlar. Ancak anamalcı çıkarların sıkı dene­timinde ve uyumlu kişiler olmaları için gördükleri eğitimin tesi­rinde kalarak birbirlerine karşı görevlerini yapıyorlar.

İşte gerek kan kocanın birbirlerine davranışı, gerekse ana- babaların çocuklarını nasıl eğitecekleri konusunda piyasaya sü­rülmüş kılavuz kitaplar, onlara nasıl mutlu ve uyumlu olunacağını anlatıp duruyor. Cinsel teknikler öğrenilince evliler mutlu olacaktır. Birbirlerine anlayışla davranacaklardır. Çocuklarının eği­timi konusunda karşılaşacakları problemlerin çözümü için hazır reçeteler veren kılavuzlar, iş ararken, iş verirken, diğer insanlara nasıl davranılacağını, onların nasıl tartılıp ölçüleceğini anlatan kılavuz kitaplar, kişileri, şahsiyet kazanmaktan önce, bir takım kalıpları, paketleri bellemeye, gerektiğinde onları ilişki adına or­taya açmaya mecbur tutmakta.

Bütün bunlarda ön planda olan şey hesaplar, çıkarlar, uyum ve mekanik alışveriş, kapitalist çarkın takırdamadan yol almasıdır.

Ne uhrevî bir duygu, ne Allah'a karşı mevcut olan bir so­rumluluğun yerine getirilmesi, ne öte dünya korkusu. Bütün bunlar görmezlikten gelinmiştir. Böyle olunca da, inkar edilse bile doğuştan var olan manevi ihtiyaçların dikkate alınmamış olması, kişiyi başka tezahürleriyle bir hastalık gibi sarmakta, korkutmaktadır.

Huzursuzluğuna gerçek teşhis konulamayan, (zira doktorlar da, derman aranan dostlar da ellerindeki maddi paket demetleriyle çare arıyorlar) yalnızlaşan insan, kaçacak delik arıyor ve onu da eğlenmede buluyor. Huzursuzluğunu kusacak maçlar, anarşik dalgalanmalar, festivaller, filmler ve meyhaneler buluya ve oralara sığınıyor.

 

Cahit Zarifoğlu,Zengin Hayaller Peşinde

Devamını Oku »

Yalnız Bir İmandan Dahi Sayısız Belirtiler ve Alâmetler Zuhur Eder...

Yalnız bir imandan dahi sayısız belirtiler ve alâmetler zuhur eder. İş onu elde etmekte. Hatta Peygamber Efendimiz Hazretleri hadisle­rinden birinde şöyle buyururlar : Bir adam Cenâb-ı Ha k’a karşı kırk gün ihlâs üzere ibadette bulunsa o ihlâsın feyzi kalbini kaplar, kalbinde hikmet pınarlarının sulan da dilinden akar. Bu hadis-i şerifin yüksek mânası pek ge­niş, pek kapsamlıdır. Yüksek manasından az bir şey dü­şünmeyle çok şeyler çıkar. Vereceğim şu misâl de bu ha­dis-i şerifin telkininin eseridir.

Üzerinde bulunduğumuz şu yer küresi, Güneş etrafın­da bütün haraketleriyle toprak kütlesi haline geldiği, fa­kat üzerinde hayvanlar ve bitkilerden eser bile bulunma­dığı zamanlarda; mümkün olup da, bize göstererek sonsuz feza boşluğunda yuvarlanıp duran şu toprak yığınından, «Bir gün gelecek karşısında duran güneşin bereketli tesi­riyle binlerce hayvan, binlerce bitki ortaya çıkacak, şöyle olacak, böyle olacak» deseydiler; arzın bugünkü tekâmülü­nü bir levhaya resmederek, buna inanmak hususunu da bizim aklî muhakememize havale etseydiler; inanır mıy­dık; inanmaz mıydık? Şüphe yok ki inanmaz, bunların bi­rine bile ihtimal vermezdik. Hatta derdik ki: Şu toprak yığınıyla şu ışık saçan cisim arasında ne gibi bir münase­bet tasavvur olunabilir? Biri karanlık diğeri aydınlık olan iki yıldızın basit bir karşılaşmasından sayılan bu kadar şeyler nasıl meydana gelebiliyor?

İşte azizim, imanla kalbin hali de tıpkı güneşle arzın hali gibidir. Güneşin şu basit ışığının bir yönelişi, arz de­diğimiz şu toprak kütlesinde milyonlarca yaratığın mey­dana gelmesine nasıl sebep olduysa ilâh!i lütuftan doğan iman güneşinin nuru da - Güneşin tozluk sahada ilk ci­simleri meydana getirmesi gibi - kalbde bir çok iyi fiil­
lerin tohumlarını meydana getirir ki bunların hepsi dinî hükümlerin teferruatı demektir. Bunların ortaya çıktığı­na şuur vâkıf olmaz. Ancak o gizli iyiliklerin cümlesi, şüp­he yok ki, o ezelî nurun feyzinin akışı ve yayılışı neticesi­dir.

Demek ki asıl sabit olunca, dal - budak kendi kendine sabit oluyor.

-Nitekim bir yere bir çekirdek dikilir, ondan bir filiz çıkar, o filiz zamanla koca bir ağaç olur, etrafa dal - budak salar, meyve verir. İşte bunun gibi kalb bah­çesine dikilen iman çekirdeklerinden de koca bir İslâm ağacı çıkıp, güzel fiillerin meyvelerini verir. O koca ağaç ile ondan çıkan meyveler nasıl bir çekirdeğin içinde po­tansiyel halde  mevcut ise, dini hükümlerin dalı - budağı olan iyi hal ve hareketler, kalbe dikilen iman çekirdekleri­nin içinde öylece potansiyel halde (Kuvve halinde) mev­cuttur.

 

Ferid Kam - Dini-Felsefi Sohbetler

Devamını Oku »

Ahmet Kabaklı - Kültür Emperyalizm Adlı Kitabından Kısa Notlar

''Devlet şirket ve fert olarak yapılan sömürgeci giri­şimleri, nüfusça kendilerinin yüz katı insanları ve ken­di ülkelerinden bin kat büyük topraklan keyiflerince sömürme imkânı sağlamıştı. Öte yandan Rusya ve Çin, aynı sömürgeciliği, daha ilkel usûllerle bitişiklerinde bulunan topraklara yaymışlardır. Rusların, Polonya, Çekoslavakya, Macaristan gibi peyklerinde millî ve de­mokratik olan her kıpırdanışı kanla bastırmaları, ora­larda sömürmekte olduğu servetleri elden çıkarma­mak içindir. Komünizm, barış, halkların kardeşliği, sosyalizm ülküsü gibi sözler şimdi bu emperyalizmin maskeleridir.

 

--------------------

Amerikalıya kızıyoruz. Ben de kızıyorum. Amma, Amerikalıyı sopayla bu memleketin dışına atmakla mesele hallolmaz. Olamaz!.. Amerikalının şarkısına karşı gelebiliyor musunuz? Sakallı, favorili, meşin ce­ketli maymuncukları önliyebiliyor musunuz? “Ben Av­rupa’dan bunu aldım.” diye övünen Amerikan sigara­sını kaçak alıp içen kimseyi kınayabiliyor musunuz?...

İşte emperyalizm, böyle önlenir arkadaşlar.Direnme, ancak kültürle olur. Direnme, bir milleti değerlerine bağlamakla mümkün olur. Ne ile karşı çı­kacağız diye düşündüğünüz zamanda:milletinin töresiyle karşı çıkacağım. Türk milletinin folkloruyla âdetleriyle velhâsıl Türk’ün şahsiyetiyle karşı çıkaca­ğım. ”diyebiliyor musun?

Arkadaşlarım, Türkiye’ye Noel’in gelişi, Kurban bayramının gelişinden daha çok belli olmaktadır. Nü­fusun %99’u müslüman bir diyarda nasıl olur da (hiç değilse belli çevrelerde, gazetelerde, radyolarda) No­el’in gelişi, Kurban Bayramı’ndan daha çok belli olur? Ama oluyor... Demek ki siz, kültür emperyalizmine yat­mışsınız. Sokaklarda bağırmakla olmaz. Birbirinizi kırmakla olmaz. Kültür emperyalizmine teslim olmuş­sunuz!.. Bugünden karar verelim: Kültür emperyaliz­mine karşı koyacağız...

--------------------

Osmanlı tarihine bakınız: Bir tek satılmış adam yoktur. Sultan Hamit devrine kadar, 19. asır ortalarına kadar bakınız, Türkiye’de satılmış adama rastlamıyor­sunuz. Bilâkis Türkiye’ye satılmış ve buna şeref say­mış kişiler vardır, sayısız: Baron Dö Tot’lar mı ararsı­nız, Humbaracı Ahmet Paşalar mı? En büyük Frenkler gelmişlerdir, Türkiye lehinde yazılar yazmışlardır. Piyer Lotiler, Klod Farer’ler dahil olmak üzere... Buna karşılık, bir 60-70 seneden beri hele, biz katmerli hain­ler yetiştiriyoruz. Bu ise kültürden öksüz adam yetiş­tirmemizden ileri gelmektedir. Kâh Alman propagan­dasına kaptırıyoruz, kâh İngiliz, kâh Rus propaganda­sına. Kaptırmamanın bir tek yolu, millî kültürümüze, millî şahsiyetimize taassupla bağlanmaktır.

--------------------

Batılı bir sosyolog, istiklâle yeni kavuşmuş Afrika­lı kabile aydınlarına bile şu tarzda öğüt veriyor:Sosyal kurumları taklid etmeyin. Kendi yerli kurumlarınızı geliştirerek modernleşmeye hangi nokta­ya kadar elverişli olduğunu deneyin. Hatta aşîret usu­lü hükümet, kalkınmak isteyen bir ülkeyi yönetebilir mi? diye soruyorsunuz. İnanınız, kendiniz için bunu kabul etmek, İngiliz, Amerikan veya Rus sistemi bir re­jimi ithal etmekten çok daha iyidir."

Modernleşmede sırf millî, millete yatkın ve oriji­nal olsun diye aşîret usulüne bile cevaz veren Batılı bilgin bizim, bundan 700 yıl önce bile "bir aşiretten çıkmış cihangirâne devletimizi hiçe sayarak, Batı'dan usuller, metodlar, kanunlar dilendiğimizi bilseydi; kendimizi inkâr ile bu hallere düşüp tekmil müesseselerimize düşman kesildiğimizi öğrenseydi kimbilir ne kadar şaşacaktı. 20. yüzyılda, kendi aydınlarının kök­süzlüğü, ilimsizliği, sabırsızlığı ve gayretsizliği yüzün­den orta çağların gerisine düşmüş olan bu "millet-i merhume"nin bahtına ağıt mı yazılsın?

--------------------

Tanzimattan beri, Türkiye’de bir alay düzen değiştirici, kurtarıcı, inkılâpçı türemiştir. Hiçbiri en ufak fikir çilesi çekmemiş, fakat Avrupa’­nın, kendi kaynaklarından, Hristiyanlıktan öz kapita­lizminden, iş ve ilim ahlâkından geliştirerek kurduğu “asrî hayata” ağzı açık hayran olmuşlardır. Ne idüğünü hiçbir zaman anlayamadıkları yaşayış ve teknikleri olduğu gibi aktarmak sevdasına düşmüşlerdir. Birkaç büyük şehrin, birkaç köşesinde Avrupa’ya benzer ma­halleler, apartmanlar, kıyafetler ve eğlenceler kurmuş­lar, bununla hem kendilerini, hem de “Batılı olduk" di’ye milleti aldatmışlardır.

--------------------

Ayasofya Camii’ndeki muazzam ve muhteşem lâf-za-ı Celâl, Hazreti Muhammed ve Hulefa-yi Râşidin levhaları yerlerinden sökülmüş, indirilmiş, Bizans putları meydana çıkarılmış, bu putlara çeki düzen verilmişti. Muhteşem levhaları yok etmek, parçalamak için  meçhul semtlere götürmek istenmişlerse de kapılardan çıkarmak mümkün olmadığı için bu cinayeti irtikâba yol bulamamışlar, cihandeğer kıymette olan o nâdide eserleri, toz toprak içinde mahvolmak için bir kenara atmışlardı.

--------------------

Tâ Ortaasya’dan kalma bir atasözümüz: “İnsan ala­cası içten, hayvan alacası dıştan” diye söyler. Bu sözün iki mânasından biri; insanı ancak iç yüzüyle, gönlüyle, kafası, kültürü, karakteri ile değerlendirebiliriz; hay­vanı ise dış görünüşü (kıyafeti) tüyleri, rengi, sağlam­lığı, semizliği çevikliği ile...

Fakat basit yaratıklar bunu ayırdedemez; satıhta, kıyafette kalır. Başta kendisi olmak üzere hayvanla in­sanı karıştırır. Kerâmeti, kılıkta, giyinişte zanneder.

--------------------

'Sevr Muahedesi" evet yurdumuzu parça parça doğrayan, her uzvumuza zararlı böcekler musallat eden uğursuz bir belgedir. Fakat "Lozan"da millî kül­tür ve tarihî varlığımızı, yabancı zihniyet sömürücülü­ğüne çiğneten "zafer" çalımlı bir hezimet değil mi?

"Sevr paçavrası" üstümüze giyilecek elbise değildi. Nitekim millî intikamı tahrik etti. Toparlandık, savaş­tık "işgalin" son Efzun askerine" kadar hepsini denize döktük. Ama Lozan, bize alaca bulaca bir kaftan şek­linde sunulduğu için, zaferimizin altın meyvesini bu çürük meta ile pek akılsızca değiştirdik. Onu sırtımıza geçirerek. Bize ayna tutanlar:

- Aferin! İşte şimdi kuşa benzedin! dediler. Yaşşa! Avrupalı oldun gittin! diyerek halimize kıkır kıkır gül­düler... İşte hikâye Lozan'da verilmiş "gizli vaitler" ile başlıyor.

Devamını Oku »

İsmet Paşa,Said Nursi ve İmam Gazali

Yukarıda yazdığım iki isimden Said Nursî, mer­hum İsmet Paşa'nın eski fobisi ve gözdağı idi. "İmam Gazali" ise tahminimce yeni işittiği ve "İmam" sıfatını görerek o pek düşman olduğu "Köy imamlarından" bi­ri sandığı, büyük İslâm bilgini dâhisi ve filozofudur. 23 Ocak’ta Paşa, milliyetçilerle birlikte bu iki kişiye hü­cum etmiştir.

Sayın İnönü’de nedense bir eziklik kompleksi bı­rakmış olan Said Nursî, bir politikacı, bir tarikat kuru­cusu filân değil, sadece bir Kur’ân tefsircisi ve İslâm bilginidir. Günlük hâdiselerden bile ısrarla kaçan Nursî'nin ruhunu eserlerini ve okuyucularını siyasete zor­la karıştıran İsmet Paşa ve paralelindeki gazeteler olu­yordu. Nitekim "Nur risaleleri" peşine düşüldükçe ba­sılıp okunmuş, lehte aleyhte hükümler oldukça yayıl­mıştır. Yani İsmet Paşa ve benzerleri Nurculuğun baş propagandacısı, reklâmcısı olmuşlardır.

Ayrıca înönücü radyo ve gazetelerden Allah’a sığı­nan halk kitleleri bunları kızdırdığına göre mutlaka iyi birşeydir diyerek Nurculuğa da koşmaktadır. O hal­de merhum Said Nursî ile uğraşması bir bakıma fayda­lıdır. Çünkü İnönü her kim ile uğraştı ise onu büyültmüştür. Şükredelim ki Marks, Lenin ve Mao'ya düş­man değildi. Yoksa onlar bile korkarım Türk halkında rağbet görürlerdi. Sultan Hamid'i İnönü'nün iftira ve hakaretleri daha fazla ululaştırdı. Menderes, aziz ve büyük vatan şehitleri arasına girdi.

Buna karşılık Paşa'nın övdüklerinden hiçbiri, halk­ça sevilip tutunamamıştır. Meselâ "Sizin sayenizde varız ve izindeyiz." diye mübalağalı methettiği biçare îmran Öktem'in namazı bile kılınmak istenmemiştir.

İnönü, milliyetçi gençleri zeban! gibi gösterdiği bir konuşmasında sayın Demirel ve Erbakan'ı "Mühendis efendiler" diye pek kahvemsi bir espiriyle yerdikten sonra onların "Said Nursî sloganları ve zihniyeti ile ik­tidarda kalmak, iktidara gelmek istediklerini; tam bir irtica" yaptıklarını söylüyordu.

Fakat ne imiş bu Nursî sloganları?

Korkmadan Müslümanım diyebilelim" sözü imiş.

Lâkin Nurculuk bu ise bütün Türk milleti Nurcu sayıl­maz mı? Demek Paşa'nın devr-i devletinde "Müslümanım!" denmekten korkuluyordu ve gerçekten de öyle idi. Lâkin getirmekle sık sık iftihar ettiği Demokra­si’nin ilk meselesi yurttan korkuyu kaldırmak, her Türk ve Müslümanın iman ve düşüncelerini samimiyetle söy­lemesini sağlamak değil midir? Bu ülkede korkmadan "Marksistim, sosyalistim, komünistim" denilir ve bazıla­rı bunu söyleyenlere kanat gerer de “korkmadan Müslümanım!” diyenler nasıl mahkûm edilebilir? Halk sizin dininize karışmıyor, siz de onunkine karışmazsınız olur biter. Kırk yıldır nutkunu çektikleri laiklik’in bu en sade tarifini “Nurcular” Paşa’dan daha iyi bilsin! yakışır mıydı hiç?

Hadi bu işi yaptı Paşa, İmam Gazali (1058-1111) gibi bîr filozof, kelam bilgini ve terbiyeciye sataşmak nereden aklına esti? Yoksa, onu bir tarafın “imam”mı sanıyordunuz? Bu eşsiz insanın El Munkızu Min ed Dalâl (Yanlış yoldan uyarıcı) eserinin Batı’da St. Augustin’in “İtirafları” Descartes’in “Metod Üzerinde Nutk”u kadar önemli tutulduğunu hatta onlara kaynak sayıldı­ğım duymamış mıydı?

İsterdim ki, İsmet Paşa, Gazâli’nin İhya-yı Ulumu'd Din, Kimya-i Saadet eserlerini veya hiç olmazsa Devlet Başkanlarına kitabını okumuş olaydı. Olduğundan çok başka, milletçe sevilen bir İnönü çıkabilirdi karşımıza. Sonra Batı'daki liderler, kendi kültür büyüklerine nasıl saygı gösteriyor, hatta onlar hakkında eserler yazacak değerde bulunuyorsa, Paşa da o payeye ulaşabilirdi. Ga­zali ve benzeri dâhiler için eser yazacak dereceye çık­masaydı bile, onları hafife alacak raddeye de gitmezdi.

Gazalî'ye taş atıldığını Avrupalılar, Ruslar işitse onlar ayıplardı. 900 yılı aşıp gelmiş koca Gazalî'yi dün­ya tanıdığı halde Paşa'nın bir bölük imamı sanmasını, bu hâl ile üstelik Türk eğitimine yön vermeye davran­masını... Ne talih şu benim memleketiminki Yarabbi !

 

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Çocuk Elindeki Balta

Akifin “Safahatında yazdığı gibi:

Bazı sosyoloji bilginleri “terakki” denen şeyi, bir kök­lü ulu ağacın çiçeklenmesine benzetirler ki, çok doğ­rudur. Şairin ifadesiyle:

Bu muazzam ağacın gövdesi baştan aşağı,

Sayısız kökleri, tekmil dalı, tekmil budağı

Milletin sine-i mazisine merbut, oradan

Uzanıp gelmededir...

Yolunu sapıtmış aydın kılıklılar, o ağacın bazı yer­lerini meselâ dalını, yaprağını, çiçeğini beğenmezler de, ele balta alıp o koca gövdeyi yere sermeye kalkar­larsa, sadece terakki, gelişme imkânlarını değil, bütün varlığı da yoketmiş olurlar. Ortada hiçbir şey değil sa­dece “odun” kalır. Halbuki “eğer ağaç hastalanmışsa bir bilene göstermek lâzımdır. Bakan da en çok köke bakmalıdır”:

‘Aşılarken de vurun kendine kendinden aşı,

Eğer istersek ağacın donanıp üstü başı,

Benzesin taze çiçeklerle bezenmiş geline

Geçmesin dikkat edin: balta çocuklar eline.

İşte bizim bugünkü hüsranımız, Şair’in şu son çığ­lığında gizlidir. Kökü mazinin derinliklerine bağlı,gövdesi, din, dil, hukuk, felsefe, iktisat, sanat gibi mil­lî has unsurları ile gelişmiş, faydalı yapraklar, altın meyveler vermeğe hazır “ağacımızı”, orta yerde, sahip­siz, bakımsız, dımdızlak bırakmışız. Baltayı da çoluk çocuğun eline vermişiz ki devirsinler. Devirsinler de, bizi bu koskoca dünya üzerinde yurtsuz, yolaksız, kül­türsüz, medeniyetsiz bıraksınlar.

Bereket versin gövde çok sağlam ve çocuklar kökü sarsacak kadar kuvvetli değiller de, bu ağaç büsbütün devrilerek odun haline gelmekten kurtuluyor. Bere­ket, büyük ve muhterem halkımız, köylümüz, işçimiz, esnafımız, atadan anadan aldıkları irfan ile, o vurulan ve sızım sızım sızlayan balta yaralarının bir kısmını onarıyorlar da, mübârek yurt topraklan üstünden te­melli sökülüp atılmıyoruz.

 

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Halimiz

Ben gidip görmedim ama gazeteler yazdı ve okuyu­cularım mektupla bildirdiler: İstanbul Belediyesi, Taksim meydanına bir “Noel ağacı” dikmişti. Taksim Mey­danı ve o zamanki adiyle Pera (İstiklâl caddesi) müta­reke meydanında Türk’ün gözyaşları ile sulanmış ve bize düşman olan azınlıkların sevinç naralarıyle çınlanmıştı. O zaman İstanbul’u haraca kesen şımarık palikalyalar, işgal orduları komutanlarının ayakları altına Türk bayrakları sererek ve bizim gam bahçelerinden devşirilmiş çiçekler atarak Taksim Meydanı’nda karşı­lamışlardı. Yine Pera caddesinde dolaşmak cesaretini gösteren Türkler’i döğmüşlerdi.

Taksim Meydanı ve İstiklâl Caddesi’nin bizim için pek önemli bir manası vardır. O meydan, tüm kapitü­lâsyonlar ve sömürge arzularının şımarttığı azlıklar üstünde bizim zaferlerimizdir. Diyebiliriz ki Taksim’in kurtuluşu, İzmir’in kurtuluşu kadar mühimdir.

Taksim’e Noel ağacı diken zavallı çorak beyinler, Kurtuluş Savaşı’ nın manasını dahi unutmuş olarak “Pera”yı “İstiklâl Caddesi” yapan zihniyete karşı bir çeşit budalalık tepkisi içindedirler. Noel ağacı ile, Kur­tuluş âbidesine meydan okuyanlar, kulakları “ezan seslerinden” fazla “çan zangırtıları”na alışmış bir sem­tin bahtsız ve köksüz çocuklarına, bize ne kadar ya­bancı bir çehre verdiklerinin farkında bile değiller.

Nitekim kader, o ağacın tam meyve vereceği Noel gecesinde bize pek acı bir oyun oynadı. Kıbrıs’ta, gemi azıya alan Rum çakalları, o şuursuzluk ağacının mâne­vi köklerini (kadın, çoluk çocuk) 500 şehidimizin kan­lan ile suladılar. (1963)

Bu korkunç düşmanlık vakası, bilmem uyartır mı bizi? Bilmem, kendi mânevi bütünlüğümüzü bulama-dığımız takdirde, yalnız Kıbrıs’ı değil İstanbul’u ve bütün vatanı elden çıkarmak üzere olduğumuzun farkına varacak mıyız? Bu dökülen mazlûm kanları olsun, ak­lımızı başımıza, şerefimizi üstümüze getirir mi bil­mem?

 

***

Yine o kanlı Noel (1963) ertesinde, İstanbul radyo­su “Çocuk saati”nde, Türk ve Müslüman çocuklarına ne anlatılmıştı biliyor musunuz?

Noel Baba mankeni nasıl yapılır ve Noel ağacı na­sıl donatılır?

Çocuklarımızı daha ufacıkken böyle yabancı geleneklere ve bizi yıkmak isteyen kavimlerin törelerine bağlıyan şuursuzluk, öyle görünüyor ki, içimize pas gi­bi, mikrop gibi yerleşmiştir. Değil yalnız Kıbrıs’ta hat­ta İstanbul'da bile Rumlar, Türkler’i kesmeğe kalksa­lar, radyo idarecilerinin beyni üstünde kilise çanı çalsalar yine de ruhumuz felaha ermeyecektir. Millet: “Hain papaz, kara sakallı Makarios” edebiyatı ile avunadursun... Sonunda her şey unutulacak, böylece, Kilise kokulu Avrupa’nın hiç de memnun olmadığı “Türk belâsı”, dünyadan silinip gider umudundalar.

***

Yılbaşı öncesinde bütün İstanbul pazarlarını dol­duran ayak satıcıları ile işportacılar bile, helezon şek­linde bükülmüş mumlar dikerek alış veriş yaptılar. Mağazaların çoğuna, yılbaşıyla ilişiği olmayan Noel mankenleri kondu. Zengin Türk evlerinin pencerele­rinden, üstü küçük kürelerle, mumlarla donatılmış çam dalları sarkıyordu. Gülhane, Yıldız, Emirgân Ko­rusu, Belgrat Ormanı gibi başlıca İstanbul parklarında genç çamların boynu vurulup, kamyonlarla pazarlara taşındı. Civar Bolu ormanlarından pek çok ağaç çalın­dı. Çok satan bir derginin kapağında, elini haç şeklin­de kavuşturmuş denizkızı resimleri görüldü.

Bütün bu manzara, bu kargaşa, bu hercümerç Kıb­rıs’taki Rum bayağılıklarına karşı bizim bir tepkimiz değil, çanak tutuşumuzdur.

Millî şuur taşımayan, kendi geleneklerine böylesine kıyan, düşman âdetlerine beyinsizce kapılıp giden bir millet, maddî veya manevî anlamda katledilmeye müsta­haktır. Fakat buna lâyık olan şuursuz okumuş ve zen­ginlerin cezasını mazlûm halkımız elbette çekmemeli!

 

ALLAH BETERİNDEN SAKLASIN

Adet oldu Yılbaşında, yer yerinden oynuuyor. Her ye­ni yılın ilk sabahında okumuş ve zengin tabakanın horultuları tavanlara çarpıyor. Gecenin sefahat ve başıboş­luğundan vücutlarda kalıntılar, ruhlarda yıkıntılar. Do­yulmayan maddî zevklerin daha çok acıktıran dağdağa­sı... Manevî hazlar kabiliyetini bile yitirmeye başlayan bir aygırlar nesli... Madde yarışında çene vuruşturan bi­çare adamlar, garsonun tabağına bırakılan 200-300 lira bahşişlerle böbürleniş... öteden fukara akrabayı kapı­dan sokmamak için hizmetçiye edilen tembihler...

Herkes yiyor, içiyor, eğleniyor, sevişiyor. Ama yine de herkes neşesiz, kıskanç, sinirli, bezgin... Kıskanma bütün zevkleri yıkıyor, İç karalığı aydınlıkları yok edi­yor. Durup dururken birbirlerine düşman bayanlar baylar. Hep birşey bekleyenler, hep hiçbir şey bulama­yanlar. Töreyi, geleneği, nizamı tezyif ettiklerini sana­rak, kendilerini rezil ve hacil eyleyenler.

Batı’da hindi, din sebebiyle yenir Noel’de. Şarap din şurubu gibi içilir. İbadet için uyanık kalırlar ve ge­cenin büyük kısmı kilisede geçer. Hediyeler, Allah için verilir. Noel Baba dahi artık bir din unsurudur, Hristiyanlık eski putçu ve Romalı geleneklerle birleşip Batı’da bu yılbaşı terkibi meydana gelmiştir.

Biz dersen ne hikmettir bilinmez, hindiyi, Noel Ba­ha’yı, çam süslemeyi almışız, onun üstüne bol bol mas­raf, taklit, çılgınlık, sorumsuzluk salçası dökmüşüz. Hiçbir tarafını millîleştirmeden, halkla hiçbir bağlantı kurmadan ve hiçbir yerli rengimizi katmadan Yılba­şılar işliyoruz. Japonya’da da yılbaşı kutlanır, İsrail’de de; fakat her ikisi, eski törelerini parlak yıldızlar gibi yeni gecesinin üstüne serpmişlerdir. Medeniyet ve il­mi halk ve aydınıyla nasıl benimsemişlerse yeni un­surları da ek yeri bırakmaksızın yeni dünyalarına koy­muşlardır.

Bizim yılbaşı eğlencelerinin perişan dekorunda ben, 150 yıldan beri 'Batılılaşalım’ dediğimiz halde Batı’nın hâlâ hangi perçeminden tutacağını bilemeyen yozlaşmış ve silik manzaramızı görüyorum. Işıklar, hindiler, Noeller, tebrikler, danslar, masraflar, kıyafet gösterileri, kürkler, parfümler... Evet ama bu ne Türk, ne İslâm, ne Hristiyan, ne de insandır.Onun için halkımız durmuş seyir bakmakta ve birtakım adamlar, oyalanıp durmaktadır. Garip bir işbölümü var sanki: Bayramlar ve Ramazanlar halkın, yılbaşılar ve bil­mem neler de onu öncü alması gereken zümrenin ma­lıdır. Halbuki millet olmak her eski ve yeniye, her zümre ve tabakanın benimseyerek sahip çıkmasıdır. Halkımızla okumuşlar arasındaki bu seyirci aktör ay­rılığı, görelim daha ne cehenneme kadar sürecek...

 

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Nedir Çağdaşlık ?

Bir hırsız da bize çağdaştır, bir câni de, bir kadın bulucu da... Çağdaşlıkları: Daha “eli uzun”, daha ça­buk öldürücü veya baştan çıkarıcı âletler kullanmala­rından ibarettir. Fakat sormak isterim:

Fakat gerçek çağdaşlığı nasıl ayırdedeceğiz? Me­selâ bazı uzak kıt’a yamyamlarının, beyaz adamları ar­tık elektrik fırınında veya düdüklü tencerede pişirdik­lerini duyarsak... “Ooo! Ne âlâ medenî olmuşlar!” diye­bilir miyiz? Veya balıkları olta yerine dinamitle parça­layıp avlayanlar veya fahişeliği simsarlar yerine radyo­lardan, yahut seks dergilerinden öğrenenler modern mi sayılırlar artık?

Kısacası, bu kişilerin bir Taş Devri yamyamından, İskenderiye’de 1800 yıl önce icrayi sanat eden bir ran­devucudan veya “İsa’nın düşmanlarını engizisyon fı­rınlarına atarken el oğuşturan kara kafalı kardinalden farkları olabilir mi?

Çağdaşlık ve medenîlik sadece zihniyet meselesi­dir. Zulüm veya propaganda için elektronikli, ofsetli, mikrofonlu âletler kullanmak işi değildir. Dolayısıyla medeniyet, insanlık kadar eskidir ve insanlığın kendi­sidir. Taş Devrin’de, Ortaçağ’da ve atom çağında her kimin ki kafası, fazileti, ahlâkı işler... Her kim ki ka­zanmak için bile yalan söyleyip hileye sapmaz, zalime kulluk, haksıza alkışçılık etmez... Barışsever ve geniş ufukludur, ancak o kimse medenî ve çağdaştır.Gerilik ise dar kafalılık, zulme teslim olmusluk yalan, nifak ve depsotluktur Milleti bir sürü haline sokmak sevdası, maddenin içinde mahpusluktur.


Gerinin ve gericiliğin bu değişmez vasıflarını taşı­yanlar, çağımızda kimlerdir? Dünyayı ve Türkiye’yi düşünün:

Kan dökücü gaddarlık, zulümkârlık ve kuvvete dalkavukluk, bâtıl bir propaganda için her türlü yalan, nifak, vahşet, barbarlık ve sonra en âdi soydan zekâ oyunu şarlatanlık; basit idrâklere sokulganlık, insanlı­ğın beşbin yılda meydana getirdiği eserlere, anıtlara düşmanlık eden ihtilâlci takımı değil mi?

O halde modern silâh, ruble rotatif, mikrofon, el bombası, Çekoslovak tabancası ve gûya “bilimsel” lâf­lar kullanıyorlar diye bunları nasıl çağdaş sayabiliriz! Nitekim kafadar ve benzerleri Firavun Mısır’ında, Asurî başkentinde, Katolik Ortaçağı’nda, Stalin Rusya’sı ve Hitler Almanya’sında zaten yok muydu? Müşkül olan şu ki yine ortaçağdan kalma birtakım beyinler-, bunların propagandalarına aldanıyor. Tâ kelleleri Marksist kılıçlarla kesilip Mao’nun pirinç tarlalarına gübre yapılıncaya kadar da uyanacağa benzemiyorlar.

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Çağdaşlık Denemesi

.....

Çağdaşlaşma için sunduğumuz formül, her alana uygulanabilir. Biz yalnız “ilâç ve tedavi” konusuna do­kunacağız. 4 Temmuz 1970 tarihli “Paris Match” dergi­sinde, gururla atılmış şu başlık var:

“Tedavinin altın kitabında, Fransız âlimleri şeref mevkiini tutuyor.”Aynı sayfada, tedavi ve ilâçta büyük buluşları olan yedi büyük Fransız’ın resimleri. Sonra “harika ilâcı” bulmuş bir profesör, kendisine hayran talebelerinin omuzları üzerinde görülüyor. Bir başkası Papa ile el sıkışıyor, bir başkasına ödül takdim edili­yor. Sayfayı çevirin, yeni bir iftihar cümlesi:

“Fransa yeni ilâçlar imâlinde, dünyada dördüncü sırayı alıyor.” Ve 1969’da 20 bin “müstahzar” yaptığı belirtiliyor. Tedavinin yeni buluşları sayesinde insan­ların 140 yıl yaşayabilecekleri söyleniyor.

Fransa’sında, Almanya’sında, Amerika’sında... hep aynı laboratuarlar. Peki bu yeni buluşlar, orijinal müstahzarlar, harika ilâçlar nasıl Fransız, Alman veya Amerikalı oluyor?

İşte “çağdaşlaşma” dediğimiz bu. Adam, bir kere âlimdir; ihtilâlci, devrimci, filân değil. Sonra çalışkan, sonra yurdunun otlarını, eski ilâçlarını, geçmiş tecrü­beleri, tıb tarihinin koyduğu milyonlarca formülü in­celemiş. Onunla da yetinmemiş, dünyayı dolaşıyor; Af­rikalıların, Eskimoların “şifa” dedikleri şeyleri bile tet­kik ediyor.

Peki sen de “Batılı Avrupalı” oldum dersin. Panto­lonun, kravatın, Amerikan barın, mini eteğin, favorin, sürü sürü ilâç fabrikaların, kaç tane özel, resmî, yan resmî kimya, eczacılık fakültelerin hepsi tamam; fakat söyle bakalım, derman için, bir tane “yeni ilâcın” var mı? Bir tane diyorum, şöyle dünyayı tutan, Türki­ye’den sipariş edilen, bir tek dermanın var mı? Sen atalarının bir milyon yıldan beri bildiği “yoğurdu” bile yapamaz olmuşsun, şimdi iyisini yemek için Bulgaristan veya Belgrad’a gitmeli. Sen, keline merhem bile yapamıyorsun. Acaba ataların hiç hasta olmazlar mıydı? Yoksa şu kadar yüz yıl Anadolu’da nasıl dayanmışlar­dı? Bunları merak edip öğrenmedikçe; o işi yapan mil­letlerin ancak komisyoncusu olabilirsin ve öylesin.

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Okumuşlar

...Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esaslarındaki “Millî Tesanüdü Kuvvetlendirmek” makalesinde, önemli bir müşahadesini anlatıyor:

“Mütarekeden sonra İngilizleri, Fransızları yakın­dan görmeğe, tanımağa başladık. Bunlarda ilk gözü­müze çarpan cihet, medenî ahlâkın bozukluğudur. Bil­hassa memleketimize gelen veya Malta'da hâkim bulu­nan İngilizlerin medenî ahlâklarını çok düşük bulduk. Müstemleke ahalisini soymak, mağlûplara kul köle muamelesi yapmak, harb esirlerinin ve hatta sulh esir­lerinin parasını eşyasını çalmak onlarca tamamiyle helâldir.

İngiliz milletinin medenî ahlâkında gördüğümüz bu düşüklüğe karşı itiraf edelim ki, vatanî ahlâkını pek yüksek bulduk. Türkiye'de yüzlerce hatta binlerce vatan haininin zuhûr etmesine mukabil, bütün İngilte­re'de tek bir vatan haini zuhûr etmedi. ”

Bu acıklı mukayeseden çıkan gerçek, İngilizlerin vatanî ve harsî ahlâka bağlı vatandaşlar yetiştirmesine ve herşeye rağmen şahsiyetini korumasına karşılık, bi­zim, daha o zamandan kültür sömürgesi olmayana doğru kaydığımızı göstermektedir. Çünkü vatan hain­leri ancak bir arslan iken kedi gibi küçültülmüş; tabi­at ve faziletinden uzaklaştırılmış bedbaht cemiyetler­den çıkar. Nitekim 600 yıllık Osmanlı devrimizde tek bir hain görülmemesine karşılık, son bir asırda seri halinde yabancı ajanları çıkarmışız, çok manalıdır.

Vatan bir bîvefâ nâzende-i tannaza dönmüş kim Ayırmaz sâdıkan-ı aşkını âlâm-ı gurbetten.

(Namık Kemal)

Yahut:

Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor

Lâkin vatandan ayrılışın ıstırabı zor.

(Yahya Kemal)

diyen hakikî vatan şairlerine karşılık: “Benim asıl va­tanım Rusya, beni yaratan da Stalin ’dir!” diyen nasîbsizlerin bazı çevrelerce “vatan şairi“ sayılmak istenme­si de, kültür emperyalizminin, artık can evimize kadar sokulmak cüretinde olduğunu göstermekdedir.

Analar, babalar, öğretmenler her emperyalizmin gelip geçici olduğunu, yalnız, millî şahsiyetsizlik yara­sı üzerinde kurtlar gibi peydah olan kültür emperyaliz­minin, bir milleti yere sermeye, yok etmeye kadar yolu bulunduğunu unutmamalıdırlar. Tâ Namık Kemal’den gelen şu yanık sese dikkat etmeliyiz:

Milleti eyler misiniz nâmurad Arş yiğitler vatan imdadına!”

Bu imdada koşuş artık süngü ile değil, şer kuvvet­lerinin, bozguncuların karşısına cesaretle, ilimle, ir­fanla, faziletle çıkış sayesinde mümkün olacaktır. Kül­türümüzün, tarihimizin, dil ve imanımızın güvenleri içerdedir. Onlar sureti haktan görünüyorlar. Fakat ile­ricilik, devrimbazlık, ihtilâlcilik, yeni düzencilik gibi sahte cilalar altında bizi mağara devrine, yamyamlık düzenine sürüklemeye kalkan bu “yaratıklar, bu uy-arlıkçılar^’’aslında bîçare ve korkaktırlar. Millî irade ve kültürün şahlanışına katlanamazlar, “Yarasanın gö­zü nasıl ziyâdan rencide olursa“, Türkün güneşi de buncağızları karanlık mağaralarına tıkıp zararsız hâle sokacaktır.

İyi bir aile çocuğu nasıl ana ve babasının ardından şöğdürmezse, nasıl onlara rahmet çıkartmayı bir çeşit ibadet sayarsa, vatanın ve tarihin çocukları da dedele­rine, yurtlarına karşı horlayıcı muameleye tahammül etmeyeceklerdir. İşte bu tutum, kendine doğru bir ha­kîki rönesansın başlangıcı olacaktır. İstikbâl, kendi arasına girmiş yabancılar, kötü ruhlar ve onların al­dattığı bîçareler tarafından horlanarak ecnebi kültür­lere peşkeş çekilmek istenen bir milletin şahlanışına şahîd olacaktır. Bu kurtuluş, Allah huzurunda içimiz­den edeceğimiz yeminle başlayacaktır. Zira:

" Sahihsiz olan memleketin batması haktır

Sen sahib olursan bu Vatan batmayacaktır.

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Ferdî ve Millî Şahsiyet

Bu çok acı tarih gerçeğini gördükten sonra, mille­ti milet yapan, millî şahsiyeti meydana getiren oluşlar ve unsurları araştıralım.

İnsanlar olmadan nasıl cemiyet olmazsa (Maurras’ın dediği gibi) “Milletler olmadan beynelmilellik de olamaz.” İnsanları, fertleri can sıkıcı, sözü sohbeti çekilmez birer silik, tufeyli yaratık hâline sokan nasıl şahsiyetsizlik ise, milletler de şahsiyetsiz oldukları öl­çüde, insanlık sofrasında hor görülür, ciddiye alınmaz­lar. İnsanda şahsiyeti meydana getiren nedir?

Yaşanmış bir ömür, (ana rahminden belli bir yaşa kadar geçirilen safhalar) bu ömrün içinde acı tatlı hâ­tıralar: tesadüfler, aşklar, vicdan azapları, vicdan ra­hatsızlıkları... Ana babanın, başka insanların, çevremi­zin bizdeki tesirleri, soyumuzdan süzülüp gelen sırlı derin kuvvet ve zaaflar, kabiliyet ve eksikler okuyup dinlediklerimiz, gördüklerimiz... Dinî inancımız, iba­detlerimiz, hoca, öğretmen ve bütün bunların sonucu olarak gelişen kültürümüz, îmanımız, mizacımız, zevk­lerimiz, dünya görüşümüz... v.s.

Bunun gibi millet dediğimiz, beynelmilel hukûkî şahsiyeti meydana getiren unsurlar ise: Önce bir tarih ve bir vatan... Başlangıçta hâtırasız kudsiyetsiz bir dağ, çöl, vâdi, orman vesaireden ibaret bir toprak iken, çekdiğimiz emek, döktüğümüz alın teri ruhumuzun ilha­mı olan âbideler, uğrunda verdiğimiz şehitler, içinde zafer türkülerimiz veya ıstırap çığlıklarımız ile gözü­müzün bebeği olan vatan... Önce garip tesadüflerle, idealist acemiliklerle başlayıp sonra dünyalara hük­mederek en büyük iftihârımız olan tarih... îşte bu mu­kaddes zaman-mekân ahengi içinde bir milleti millet yapan unsurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Asırlar içinde aydınlanan, nefeslenen, şiirlenen di­limiz; bize vatanlar, şahlanışlar, iyiyi kötüden ayırdedişler, insanlığa ve iki dünyaya bakışlar, müsâmahalar, hayır, iyilik, sevap haram telâkkileri bağışlayan dî­nimiz; bin yıldan beri “ebed müddet” diye vasıflandır­dığımız ve bizi, bugün mevcut olanlar arasında en es­kilik şerefine ulaştıran devletimiz... Bu devleti geliş­melerle yaşatan devlet adamlarımız, hanedanlarımız, pâdişâhlarımız... Türk topraklan üzerinde temeli 1000 yıldan beri atılmış bulunan ilim müesseselerimiz» 500 yıllık büyük üniversitelerimiz, yetişmiş ilim adamlarırımız... Şânı dünyâları tutan cihângirlerimiz, fatihlerimiz... Bizi başka milletlerden ayrı değerler, kabiliyet­ler, dürüstlük, temizlik, savaşçılık, asalet bağışlayan soya bağlı hasletlerimiz... Yalnız bunlar değil, bu mal­zeme ile meydana gelen eserler de mühimdir:

Örf ve âdetler, ahlâk telâkkimiz, günah, sevap, ada­let anlayışımız, musikimiz, mimarîmiz, oyunlarımız, rakslarımız, halk türkülerimiz, giyim kuşamımız, hülâ­sa toprak üstünde, kâğıt üstünde, taş üzerinde, seste, sözde meydana gelen sanat eserlerimiz, anıtlarımız, ev, yol, köprü, saray, cami, kervansaray, çini, nakış, şi­ir, roman, halı, gergef işi olarak yaşattıklarımız, aile­miz, ırz ve namusa verdiğimiz ehenmiyet ve bu vatana yaydığımız efsanelerimiz milletçe ve tarih içinde yapı­lıp kazanılıp başarılmış olan umumî eserlerin bâşlıcalarıdır.

Efsaneler, lejantlar, menkıbeler üzerinde ayrıca durmak isterim:

Vatanı kutsal yapan, milleti şiirleştiren efsaneler, bizde kaba materyalizmin yobazlığı ile uzun zaman horlanmıştır. Buna karşılık Yunan masalları ve Batı düzmeceleri edebiyat kitaplarımızda ve yeni sanat id­dialı eserlerde baş yeri tutmuştur. Kafası yeten yetme­yen, en ufak bir yorumlama gayreti göstermeksizin, basit ve âdi mantıkla, bu dinî-millî menkıbelerimize te­cavüz etmiştir. Halbuki, millî şahsiyet oluşumuz için­de efsanelerin seçkin yerini görebilmek lâzımdır. Her- biri bir başka kudsiyetten timsaller dolusu ses veren ve her biri ayrı bir mâneviyatı dile getiren vatanın ebem kuşağı efsaneler halkımızın öz inanç ve hayal eserleri olarak yeri geldikçe değerlendirilmektedir.

İmdi, bütün bu sayılan şahsiyet unsurları, işte bir­takım maddeci-Sovyetçi “kompradorlar”m mezbûhane gayretleri ile eğer har vurulup harman savurulmuş ve yerlerine yabancı kültürler, yabancı töreler, fikirler, ahlâklar, sanatlar, zevkler, inançlar geçirilmiş ise... Ve buna da nesiller boyun eğmiş bulunuyorsa, işte o mil­let, kültür emperyalizminin amansız pençesine düşürülmüş demektir. Yabancı fikir, âdet ve modaların bi­rer müstemlekesi olmak; görülecektir ki yabancı ordu­lar veya şirketler eliyle sömürülmekten daha tehlikeli ve ağırdır.

Burada, kültür emperyalizminin bir özelliğini an­latalım: Askerî, siyâsî, İktisâdi sömürgecilikten farklı olarak kültür emperyalizmi, dışardaki mütecaviz kuv­vetlerin veya paranın, tekniğin zoruyla değil, doğruca o milletin kaderine hükmeden yabancı ruhlu, kaypak zihniyetli şahsiyetsiz liderlerin, idarecilerin, para şı­marığı zenginlerin ve ana millete lâyık olmayan  aydınların gönüllü gayretleri ile gelir.

Yabancı bir devlet pek tabiî, ordusunu, parasını, il­mini, modasını, hippilerini, anarşistlerini, eroinlerini, doktrinlerini vs. seferber ederek, başka milletler üzeri­ne kendi kültür şahsiyetini (inançlarını, zevklerini) yaymak isteyecektir. Nitekim vaktiyle biz de “hakiki bir millet iken” kendi harsımla Balkanlara, Orta Do ğu’ya, Akdeniz’in her kıyısına ve Rusya içlerine yaymı-şızdır. Fransızın, îngilizin, Almanın, Amerikalının ve Rusun da kendi kültürlerini, çağın metot ve araçlarına tutunarak yayıp kabul ettirmeğe uğraşmaları olağan­dır. Bizim olmayan dinler, doktrinler, ideolojiler de sa­hipleri tarafından gizli açık yollarla ve fırsat verildiği ölçüde yayılıp propaganda edilebilir.

Bunları gösteriyorlar, sevdiriyorlar, para ile adam tutup propaganda ediyorlar, misyoner yolluyorlar, sa­natlarını, törenlerini ayinlerin bir zehir gibi bize saçı­yorlar diye onları suçlamak, kınamak, düşman olmak beyhudedir. Milletinin mücadelesi, daha çok kültürle­rin mücadelesidir. Her ülke kendi hars ve değerlerini yaymak peşindedir. Dünyaya bugün rengini veren “milliyetçilik” gerçeğinin icabı ve meyli de budur.

 

Ahmet Kabaklı,Kültür Emperyalizmi

Devamını Oku »

Anti-modern Olmak Batılı Olmak Değildir

'Deyim ye­rindeyse «antimodern» olmak hiç de «anti Batılı» olmak değildir; çünkü bu aksine Batıyı kendi dü­zensizliğinden kurtarmaya uğraşmak için değerli olabilecek tek çabadır, öte yandan, kendi geleneği­ne bağlı her Doğulu da bu konuyu ancak bizim ele aldığımız gibi ele alır ve konuya başka türlü bak­maz. Hiç kuşkusuz asıl Batının, modern uygarlıkla özdeşleşen Batıdan daha az hasmı vardır, zaten asıl Batıya karşı çıkmak anlamsızdır. Bugün kimileri de «Batıyı savunma»dan söz etmektedirler ki, bu çok gariptir. Oysa ilerde göreceğimiz gibi, gerçekten her şeyi batırmakla, tüm insanlığı kendi düzensiz etkin­liğinin girdabı içine çekmekle tehdit eden Batıdır.

Kaynak:

Rene Guenon-Modern Dünyanın Bunalımı

Devamını Oku »

Televizyon Hakkında

Çağımızın bir vizyona ihtiyacı var. Hal­buki bizler, Televizyon yüzünden, düşünemez, beyinleri yıkanmış, şartlandırılmış, görüntülere esir, aptallaştırılmış, enformasyon bombardımanına tutularak cahilleştirilmiş kitleler yarattık. Radyo, uzak cedlerimizin şifahî kültürüne benzer bir etki yapıyordu.Dinliyor ve anlamaya çalışıyorduk. Şimdi yalnızca seyrediyo­ruz, ama gözlerimizin önündekini tanımadan, ne olup bittiğini anlamadan. Dünya çevresinde uydular yerleştirme fikrinin mucidi Arthur C. Clarke’ın (Geleceğin Çehresi, İstanbul 1970, s. 152) alt­mışlı yıllarda bu işin geleceği hakkında yaptığı tahminleri ki bugün gerçek olmuştur- dinlemek ister misiniz?

“İnsanlık kendisine gökten yağacak olan bu bilgi ve eğ lence dalgalarına karşı nasıl bir tepkide bulunacak? Bunu bize ancak gelecek gösterebilir. Bir kere daha bilim, her zamanki sorum­suzluğu içinde medeniyetin kapışma haykıran bir çocuk bırakmış­tır. Çünkü nihayet bir kutuptan ötekine ince eğlenceler, mükemmel mûsikî, parlak tartışmalar, göz alıcı temsiller ve her türlü enformas­yona boğulmuş bir gezegen üzerinde çalışmak için vakit bulabi­lecek miyiz? Daha şimdiden çocuklarımızın günlük hayatlarının altıda birini televizyon başında geçirdikleri söyleniyor. Biz artık, aksiyon adamları değil, bir “seyirciler” ırkı olmak yolundayız. Daha da gelecek olan mucizeli kudretler şahsî disiplinimizi belki de çok sert sınavlardan geçirecektir. Eğer böyle olması mukadderse, o zaman ırkımızın mezar taşında şu kelimeler yazılı olacaktır; Tanrılar ! bir kimseyi mahvetmek istedikleri zaman ona bir televiz­yon vermekle işe başlarlar.

 

Şahin Uçar,Kültür,Teknoloji ve Sanat Yazıları

 

Devamını Oku »

Sanat ve Kültür

Sanat bir kültürün en hususî, açıkça belli ve kendine mahsus ifade biçimlerinden biridir. Sanatın mâhiyeti hakkında çağdaş in­sanlığın pek fazla şuurlu olmadığı ve sanatı yerli yerinde ve hakîkî gâyelerine uygun biçimde kullanamadığı kanaatindeyim. Sanat, ta en başından beri, dinden ilham almış, ekseriya dine hizmet et­miş; ve din (yahut beşeriyetin hayatı hususunda geniş bir vizyon, bir dünya görüşü) tarafından biçimlendirilmiştir. Ta ki, değerler dünyasının parçalandığı ve müşterek bir değerler felsefesinin kal­madığı, modem zamanlar dediğimiz, son üç dört asra gelinceye ka­dar. Batı dünyasında dahi vaziyet böyle idi.

Modern zamanlar, insanı bir sanayi cemiyetinin dişlileri ara­sında öğütmüş ve değerler dünyasını dahi un-ufak etmiştir. Bugün­se modern devirlerin azgın ferdiyetçiliğinden ve değersiz, inançsız “scientism”inden (bilimsici saçmalıklardan) bıkmış usanmışız ve “televizyon” marifetiyle, elimizdeki kumanda âletinden değil, “çok daha uzak mahreçlerden kumanda edilerek aktarılan sözde viz­yonların” kargaşasından aptallaşmış ve şaşkın bir vaziyette kala­kalmış bulunuyoruz.

Bu sebeple eski kültür dünyasının bazı hususiyetlerine dik­kat çekerek, sanat meseleleri için temel teşkil edecek, kısa bir giriş yapmak istiyorum. İptidâî kültürler, kültürel faaliyet alanlarının yüksek seviyeli entegrasyonu (bütünlüğü, kaynaşmışlığı) bakımın- dikkate değer bir misal teşkil ederler. Orada, bir faaliyet, aynı zamanda cemaatin ekonomisine, politikasına, tekniğine, esâtîrine,dinine ve sanatına ait olabilir. İptidâi kabilelerin âyinlerine dikkat edin. Orada dinî ritüeller, âyin ve sanat içiçe olmakla kalmazlar, ay­nı zamanda, topluluğun diğer ihtiyaçlarına dahi hizmet eden fonksiyonları vardır. Çünkü iptidaî kültürler medeniyetler gibi kozmo-polit değildirler ve beşerî faaliyetler işbölümü ile farklı kompartmanlara yerleşmemişlerdir.

Esasen, teknolojinin, ekonominin, ya­hut başka bir görünüşü ile zenaatların nerede başladığım tayin et­mek, modem zamanların fabrikasyon imalatına gelinceye kadar, son derece zor bir iştir. Toynbee’nin dediği gibi, “Sanat hiçbir in­sani ihtiyaç veya faydaya hizmet etmezse hayat da yoluna sanatsız devam eder.” Elbette sanatın karşılayacağı ihtiyaç yahut fayda, ruhî olmalıdır. Sanat çoğu zaman dine hizmet etmiş ve din­den ilham almıştır: Zira din insanın temel meşgalesidir. Dinin ol­madığı yerde vizyon da olmaz, kültür de olmaz. Bütün kültür­ler dindardır. Bu bizi medeniyetin niçin kozmopolit ve dinsiz ol­duğu meselesine getiriyor.

Şahin Uçar,Kültür,Teknoloji ve Sanat Yazıları

Devamını Oku »

Batı ve Teknoloji

Şâirin biri demiş ki:

“Eskiden Hıristiyanlar haça inanır, haça güvenirlerdi.

Şimdi elektrik dinamosunun gücüne itikad ediyorlar”

 

Demek ki bir şeye itikad etmek lâzım. Yani, sular yokuş yu­karı akmaz; seviye farkı, kanununa itaat eder; suyun yokuşa, yuka­rı tırmandığım gören var mı? Tabiî ki, tarihî gelişmeler, “tarihî ka­der” diyelim tabiri caizse, insanoğlunu bir yerlere sürükleyip götü­rüyor. Biz de nehrin içindeyiz ve biz de bir yerlere gidiyoruz; bu­lunduğumuz konumdan bakıyoruz olaylara, insanlara; yani bizim meseleler hakkındaki ve dünyadaki olaylar hakkındaki fikirlerimiz, kendi pozisyonumuzun telkin ettiği fikirlerdir; kendi görüş açımı­zın telkin ettiği fikirlerdir. Bunda modem iletişim araçlarının büyük bir rolü var.

Müslümanların da bu noktaya iyi dikkat etmelerini ben arzu ederim şahsen; yani, müslümanların ben çocukluğumdan beri şikâ­yetlerini dinliyorum;

efendim, Yahudiler şöyle,

Yahudiler böyle!

Yahudiler’in usulleri,

Yahudiler dünyayı yönetiyorlar!

Peki ama, dünyayı neyle yönetiyorlar?

Yahudiler dünyayı, bütün haberleşme araçlarına hâkim olarak yönetiyorlar. Yani, bu ülkelerin büyük tele­vizyon şirketleri, büyük yayıncılık şirketleri de Yahudiler’in kont­rolünde olduğu için, Müslümanların böyle bir faaliyeti görülmüyor; bu çapta bir faaliyeti görülmüyor en azından. (Şimdi ise bu işe el attılar ancak kendi cemaat propagandasından öteye geçmiyor.)

Bakınız, derler ki, Hitler Avusturya’yı radyo ile fethetti. Sa­dece radyo kullanarak. Bu propagandanın gücüyle… İnsanoğlu lisa­nın ve kavramların çok etkisinde kalan, kolayca beyni yıkanabilen, bir varlıktır. Buna dikkat etmek lâzım. Yani dilin dahi, en hususî varlığımız olan dilin dahi, faydalı yönleri olduğu kadar zararlı yön­leri de vardır. Dilin bazı kavramlarını ideolojik çerçeveye sokarsanız, onları tartışılmaz hedefler olarak gösterirseniz bizim bu “batı­lılaşma” çağdaşlaşma örneğinde olduğu gibi; insanların beynini öy­le yıkarsınız ki artık size karşı çıkmaya kimse cesaret edemez. Sa­vaş hâlinde bile, Hitler örneğinde işte gördüğümüz gibi, size silah çekmeye bile gerek duymadan adamcağız teslim olmuştur. Yani, iş­te Avusturya Almanya’ya teslim olmuştur, radyonun propaganda gücü sayesinde.

 

Şahin Uçar,Kültür,Teknoloji ve Sanat Yazıları

Devamını Oku »