Dr.Rıza Nur Anlatıyor

29 Haziran 1932'de Londra'ya geldim. Zihnimde Londra muhteşem binalarla müzeyyen,fevkalâdebirşeydi. Derlerdi ki, her sokakta binalar yeknesak tarzdadır. Halbuki ekseriya ufak binalardır. Yeknesak filân hiç yok. Bilhassa çoğu adî tuğladan yapılmıştır. Umumiyetle üç dört katlı binalardır. Sokaklar kâfi derecede geniş değil. Bilhassa pek eğri büğrü sokaklardır. Pek dar sokaklar da çok. Muhteşem binalar da var. Bunlar, bankalar,ticarethaneler ve emsalidir. Kralın Londra'daki meskeni ufak bir saraydır. Prens Doğal'ın hanesi eski, tuğladan, ancak yirmi oda­lı kadar, alçak, ufak, âdi bir binadır. İnsan İngiltere'nin haşmet ve servetini düşününce hayret eder. Türkiye'de parasızlık, açlık, müthiş bu vaziyette sefahat Gazisi kendisine bir muhteşem sa­ray yaptırıyor. Mustafa Kemal'in sarayına Afrika'dan taşlar, Londra'dan malzeme getiriliyor. Bu ne iştir? Zavallı Türkiye'de bu adama bunu söyliyecek Prens Doğal'ın evini misâl getirecek bir adam da kalmamış. Galeri Nasyonal denilen resim müzesin­de Bellini'nin tablolarından bir kolleksiyon var. Fatih Meh- med'in resminin orijinal tablosu da burada. Yine ona ait Türk kı­yafetli iki tablo daha var. Ama neyin nesi olduğu belli değil. Bu­gün Britiş Museum'a gidip Türk manüskirlerine bakacağım. Bir- gün sonra da Âvam ve Lordlar Kamarasını göreceğim.

 

Türk hükümeti sefaret memurlarının maaşını muntazam ver- miyormuş. Pek şikâyetteler. Maaşlarını da pek kesmişler. Burası hakikaten pahalıdır. Güç bir iş. Müsteşar Nurettin Ferah anlattı. Suriye ve İran tahdid-i hudud komisyonlarında bulunmuş. Ma­aşlarını halâ vermemişler. Halep'de otelciye bile borç edip savuşmuş. Böyle birçok memurların tedahüle kalmış maaşları do­lu imiş. Dedi ki: "Abdülhamid zamanı yine çok iyi idi. Hiç ol­mazsa insan müterakim maaşlarını sarraflara kırdırıp yüzde bir şey alırdı. Şimdi o da mümkün değil." Oraların, Kürtlerin halini anlatıyor, pek perişan. Ne medeniyet, ne yol, ne mektep, birşey yok, diyor. Memur da yok. Sade vergi memuru varmış. Asayiş pek fena imiş. Hâlâ şehirden şehire gidilemiyormuş. İran Hudud Komisyonuna memur zabitleri vurup soymuşlar, kesme­mişler, yaralı olarak geri göndermişler. Halbuki hükümet bunla­rı hiç yazdırmıyor. Saye-i şâhânede asayiş berkemâl!..

Anado­lu'nun garbî kısmı da hemen hemen böyle. Bu hükümet sade vergi almayı düşünüyor. Köylerden tenviriye alıyorlar. Köylü diyor ki: "Bizim köyde sade güneş ve ay ışığı vardır. Başka bil­miyoruz. Tenviriye vergisi neden verelim!. Yol vergisi alıyorlar. Bizim yolumuz Allahın toprağıdır. Bata çıka gideriz. Ne diye yol vergisi verelim. Maarif Vergisi alıyorlar. Mektep, muallim nedir halâ bilmeyiz." Feci. Sade Ankara ve İstanbul'da zabit, polise iyi bakıyorlar. Bu da mevkide durmak için. İşte millet böyle bir hal­de iken Cumhurreisi Ankara'da kendisine saray yaptırır.

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

Birinci ve İkinci Meclis

Birinci Meclis hakikaten bü­yüktür. Bütün safhasıyla bir parlâmento idi. Bu Meclisi ihtilâl ve huruç yapıp yeni bir devlet teşkil etmiş, yeni bir Türkiye vücu­da getirmiştir. Devleti tesisinden sonra İstiklâl harplerini yapıp kazanmış, devleti, milleti kurtarmış Lozan sulhüne hey'et gön­dermiş, müzakerenin ilk safhası onun zamanında cereyan etmiş­tir. Vakıa sulh bunun zamanında yapılmamış ise de bu şeref de şüphesiz onundur. Bu Meclise "İhtilâl, Harp ve Sulh Meclisi" denmesi lâzımdır. Mustafa Kemal mebus Ali Şükrü'yü Topal Os­man'a öldürtmüş, cinayet meydana çıkarılınca Mustafa Kemal yakalanıp tevkif edilmek ve hattâ yalnız böyle bir teşebbüsün vücuda gelmesi korkusuyla Meclisi tehdit ile feshetmiştir.

İkinci Meclis zamanında cumhuriyet ilân edilmiş, Teşkilâtı Esasiye kanunu yapılmıştır. Bunlardan başka bu Meclis zama­nındaki bariz şey bir sürü inkılâp adı verilen, maskaralıklar, cehaletler yapılmasıdır. Mustafa Kemal başta her vekil ayda bir inkılâp yapıyordu. Adliyede Necati bir halt ediyor, adına mese­lâ Mart Adliye inkılâbı, sonra bir daha böyle halt yiyor, sonra adına Mayıs inkılâbı diyordu. Mülevves Vasıf Maarifte bir halt yiyor Maarif Nisan inkılâbı ilh..diyordu. Tekke ve medreseler kapandı, şapka giyildi, muhtelit mektep namıyla kız ve erkek­lerden mürekkep orta mektepler yapıldı. Valiler hükümet ko­naklarında danslar, balolar tertip ettiler, rezaletler oldu. Hergün bir bayram, bir donanma yapıldı. İsraf ve sefahat dehşetlendi. Bütçe artırıldı, açığı kapatmak için yeni vergiler kondu, inhisar­lar ihdas edildi. Vekiller, mebuslar, memurlar içki, eğlence ve ku­mara daldı. Bu masrafları görebilmek için bir irtikâp ve irtişadır başladı ki tarihte misali azdır. Vur yansın gitti. Bu meyanda İs­met Paşa nın büyük masraflı at yarışlı eğlenceleri de meşhur oldu.İsmet, yaveri Atıf'ı Londra'ya yollayıp 25 bin liraya bir yarış atı satın almıştır. Cemiyet-i Salahiye, Kürt isyanı birinci Meclis zamanında büyük millî hizmetler görmüştü. Mekteplerden dinî tahsil kaldırıldı.

Bu devrin inkılâp çocuklukları daha iyi tabir ile delilikleri ve ilh... ikide bir hâdise icat edip birçok insanları masum oldukları halde astılar. Bunlara katliam demek daha münasiptir. Bu suretle İstiklâl Mahkemeleri tarihimizde bednam oldu. Halbuki millete öyle vahim İçtimaî ve harsî yaralar açtılar ki, bu devleti ve mille­ti yiyip kemirmektedirler. Bu Meclis ömrü tabii ile irtihal etti.

Bu Mecliste de namuslu mebus yine epeyce vardı. Bunlar bir­kaç felâh hamlesi yapmak istemişlerse de terörlerden korkup susmuşlardır. Fakat bundan sonra gelen Millet Meclisi büsbütün küçük meclistir. Bunlar artık baştan aşağı dalkavuk, âlet idiler. Gazi bu intihapta İkinci Meclisteki namuslu mebusları intihap ettirmemişti. Yeni mebuslar derhal maaşlarını ayda beşyüz lira yapmışlardı. Bunlar da İkinci Meclis zamanında başlayan zevk ve safa, kumar, israf, irtikap ve irtişaya daha şiddetle devam et­tiler. Bu Meclisin bir hususiyeti İkinci Meclis zamanındaki inkı­lâp rezaletlerini kanunlar ile tevsik etmek olmuş, bu bapta bir­çok kanunlar yapmışlar ve bunları hükümet nasıl getirmişse öy­lece ve bir saat içinde hiçbir tedkiksiz ittifakı ârâ ile kabul edivermişlerdir ki, Meclislerin bu kadar küçüğü görülmemiştir. Bu­nun zamanından en mühim hadise, malî ve İktisadî buhran zu­hur eder. Bu Meclisin hateme-i hayatı Menemen hadisesidir. Bunda da Divan-ı Harbin verdiği kamilen haksız idam cezaları­nı aynen ve ittifakla kabul etmek gibi bir denaati yapmışlardır. Yani hepsi katil ve canidir.

 

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

 

Devamını Oku »

Din Kuvvetinin Elden Giderilmesi

Avrupa'da Türk'e pek fazla siyasî düşmanlık vardır. Fakat Avrupa'nın bu düşmanlığı yalnız bu sahada değildir. İlim ale­minde de bu düşmanlık müthiştir. Bilhassa Fransa'da böyle. Bir Fransız âlimi Türk'ten bahsederken hiç olmazsa onun yanına bir barbar kelimesini koymadan rahat edemez. Türk çok bedbaht millet... Lâtin harflerini, şapkayı kabul ederken medenî âleme gireceğimizi, Avrupalılarla bir olacağımızı, Avrupa'nın bizi seve­ceğini söyleyen iş başındakiler acaba görüyorlar mı? Bu işler aleyhimizdeki fikir ve hareketi bir bıçak sırtı kadar değil bir us­turanın yüzünün kalınlığı kadar bile değiştirememiştir. Böyle dediler. Koca koca inkılâplar dediler. Derin anarşiler alt-üstler, uzun fetretler, terakki yerine irfanda, herşeyde gerilemeler, ikti­sadı buhran, ilh... yaptılar.

Bunlar Türk uzviyetine derin ve öl­dürücü yaralar oldu. Hiçbir şey olmasa milletimiz hükümet aleyhine oldu. Düşmanla muhat bir devletin milletini hüküme­tine düşman etmek ne gaflet, ne hıyanettir ki, ne fena neticeler verebilir. Hem düşmanımız dolu. Hem kendimiz içerden zayıf­lattık. Meselâ bir harp olsa korkarım ki bu millet harp etmez. Belki hükümettekilere düşman olur. Din gayreti giderilmiş.... Böyle işler için din ne büyük kuvvetti. Elden gitti...

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

Menemen Vakası

3 Kânunusani

30 Kânunuevvel Milliyet geldi. Menemen vak'ası hakkında tafsilât var. Mebuslar galeyanda imiş. Şiddetli icraat yapalım diyorlarmış. İsmet'e Mecliste ezcümle İshak Refet adında bir me­bus 'Terör lâzımdır", Erzurum mebusu Aziz adında biri "Fevka­lâde bir mahkeme teşkil etmelidir" demişler. Menemen'de vak'a meydanında binbeşyüz kişi varmış. Bütün kasaba halkı imiş. Za­bitin başını kesen Dervişi alkışlamışlar. Vak'a bastırıldıktan son­ra zavallı şehid kurban zabit Kubilây'a hükümet cenaze merasi­mi yapmış, İzmir'den memurlar gönderip merasime iştirak et­tirmiş. Fakat cenaze merasimine ahaliden kimse iştirak etmemiş. Bu hal pek dikkate şayan ve mühimdir. Demek halk tamamiyle dindardır. Şapkadan, tekkelerin kapanmasından, Mustafa Ke­mal'in propaganda ve icraatından asla tesir görmemiş, hiçbir ka­naatini değiştirmemiştir. Bu halk hükümet-i hâzıraya şiddetle muarızdır. Bu bir numunedir. Bütün milletin böyle Menemenli­ler gibi olduğu muhakkaktır. Mustafa Kemal ve avanesi ise bir kanun darbesi ile herşeyi değiştirdiklerini zannediyorlardı. Zehi gaflet! İşte iktidarlarının delili...

Bu gibi şeylere ne lüzum vardı. Bizim halk tekkesinde, camiinde meşgul olurdu. Sen mektepleri ihya et, dimağları terbiye et, demokrat, cumhuriyetçi yap. Şapka  mı, fes mi, ne giyecek? Nene lâzım. Biıgiin olur ki şapkayı sen-olmaz desen o kendi giyer. Ah bu Mustafa Kemal ve İsmet!.. Büyük cehalet ve akılsızlıkları ile ve hiç lüzumsuz yere ortalığı, siyası, dinî, İçtimaî, İktisadî, sarsıntılara, buhranlara verdiler, alt- j üst ettiler. İkide birde böyle hadiseler oluyor. İsyan edenler, hükümeti müdafaa edenler kınlıyor. İkisi de bu milletten. Yazık, zavallı millet!.. Reva mı?... Menemen Belediye Reisi ve ora Türk Ocağı reisi, şehidin mezarında söyliyeceği nutka şunu koymuş "Menemenliler alınlarına sürülmek istenen mürettep ve kasdî lekeyi nefretle reddederler" bunu nutkundan çıkartmışlar. Bu hükümet bize leke sürmek istiyor, nefretle reddederiz demektir. Demek vak'ayı fena görmüyor. Hükümet aleyhinde millî ve meşru bir kıyam halinde görüyor. Yahut bunu hükümet tertip et­tirdi demek istiyor.

.................

Mustafa Kemal, İzmir'de bir nutuk vermiş. Diyor ki: "Hedefimize varmak için kanunlarımız müsait değilse tâdil eder, yeniden yaparız. En nihayet lüzum ve mecburiyet görürsek bu yolda herşeyin fevkine çıkarız." Aferin! Kendisini, devrini ne iyi izah etmiş. Söylemeye lüzum yoktu. Zaten bugüne kadar hep yaptığı bunlardır. Kanun onun oyuncağıdır. Kanun onun keyfili ne, hırsına göre değişir durur. Ne âlâ!. Ne âlâ devlet, kanun ve millet oyuncağıdır. Bu sözün hülâsası: "Sade keyfim hüküm sürer" demektir. Bir Medeniyet Cihanı var yahu! Ayıptır, şunu söyleme bari! Zaten bir düziye kanun tâdil etmek, yenisini yapma da o demektir.

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

 

 

Devamını Oku »

Serbest Fırka'nın Bilançosu

 

Mustafa Kemal, İsmet'i te'dip etmek istiyordu. İsmet, Reisi- cumhurluk hırsını, birtakım adamlarının onun iyiliğine, Mustafa Kemal'in fenalığına dair olan propagandalarım biliyordu. Onu kendine rakip görmeye başlamıştı. Bu hal iki-üç yıldır sürüyordu. Nihayet İsmet ile kanlı bıçaklı olan Fethi'ye bir fırka yaptırıp bu tarikle İsmet'i tepelemek istedi. Lâkin evdeki pazarlık çarşıya uy­madı. Koca adam ne kadar gafil imiş. Vaziyetini hiç bilmiyormuş. Millet kendisini tapınır derecede seviyor zannediyordu. Millette bir tuğyandır koptu. Kurtuluş günü geldi zannettiler. Hükümeti, idaresini, İsmet'i, Mustafa Kemal'i istemediklerini sözle, tezahü­ratla, hükümete silâhla çarpışmak ve belediye intihabı suretiyle bariz ve kat'î bir surette ifade ettiler.

Hükümetin türlü rezaletleri, cebirleri, sahtekârlıkları olmasaydı intihabı kamilen muhalifler kazanırdı. Bunları gören Gazi şaşırdı. Fırka yaptığına, İsmet'i te­pelemek istediğine bin pişman oldu. Bütün işlerde gırtlaklarına kadar İsmet'le beraber battığım, ondan iyi uşak, emir kulu olma­dığım hatırladı ve iyice anladı. Menfaatinin, hatta hayatının İs- met'le beraber olduğunu gördü. İsmet'e sarıldı, matbuatta ona alenî cemileler yaptı. Yeni Fırkayı bir kara belâ telâkki edip feshet­ti. Bu feshi de Fethi'ye yaptırarak güya cebir ve istibdat yapmadı­ğını gösterdi. Hem de Fethi'yi büsbütün rezil etti. Oh olsun Fet­hi'ye. Şimdi seyahate çıktı. Güya halkı lehine celbedecek. Hem de muhalefete baş olanları ezecektir. Dikkate şayan ki bu sefer hiçbir yerde istikbal ve tezahürat istemediğini ilân etti. Bu hususta Şük­rü Kaya maskarası valilere de sıkı emirler vermiştir.

Bütün bu maceradan yalnız bir fayda olmuştur: Türk milleti nümayişler, kanlı vak'alar ve belediye intihabı ile göstermiştir ki, bugünkü hükümete, idaresine, bu işin başında olan Mustafa Kemal ve İsmet'e muarızdır. Bunların yüzünden dert ve belâ ile doludur, inlemekte ve ağlamaktadır. Millet bunu bağırarak ve maddeten cihana söyledi ve bu beyannamesini kanıyla dahi im­zaladı. Artık kimsenin şek ve şüphesine mahal kalmadı. Bunda her sınıf halk vardır.

Bu vak'anın pek mühim ve gayri kabili itiraz bir ifadesi daha var: Gazi müstebit; İsmet, hükümetleri, yardakçıları, idareleri cumhuriyet lâik derler, öyle diyorlar. Böyle olanlar dostumuz, aksi fikirdekiler mürteci ve düşmanımızdır dediler, durdular. Serbest Cumhuriyet Fırkası cumhuriyetçi ve lâik idi. Bunda şüp­he yoktu. Bu halde bu fırkayı yine feshettiler. Bazı yerlerde bu fırkaya mürtecilerin, eski sarıklıların girdiğini söylediler. Olabi­lir. Bence bunun aslı yoktur, hiç olmazsa pek i'zam etmişlerdir ya, fakat bu unsurlar hele Ferid Paşa ile, İngilizlerle çalışmış va­tan hainlerinden, Rum Patrikinin himmetiyle Malta Hapishane­sinden kurtulan Kastamonu mebusu yaptıkları Haşan Fehmi'ler pek bol bir surette kendilerinde vardır.

Demek mesele cumhuriyetçi, lâik yahut mürteci olmakta de­ğildir. Sade bu iki insanın mevkii meselesidir. Ona hizmet eden­ler makbul ve muhterem, ona muarız olanlar mürteci ve haindir. Feci vaziyet... Zavallı millet! İşte sırf bu uğurdadır ki, yani şahıs­ları ve mevkileri içindir ki yüzlerce, binlerce adamı darağacına çektiler. O ne devredir?!,. Çocukların bile zihnine yer etmiştir. Si­nop' tayım, kardeşimin beş yaşında olan kızı bir odaya duvardan duvara bir sicim germiş, gazeteleri yırtıp insan şekline koyuyor, boynundan bir ip bağlayıp sicime asıyor. Böyle birçok yapmış. Odaya girdim. Ne yapıyorsun? dedim. "Mustafa Kemal oynu­yorum dedi. O vakit anladım ve hayret ettim."

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

İsmet İnönü Venizelos Dostluğu

Venizelos, Ankara'ya gelmiş, birtakım muahedeler imza et­mişler. Venizelos, ticaret ve emsali şeylerde bizimkileri dolaba koymuş. Bu adama büyük merasim ve alkış yapmışlar. İsmet onu kucaklamış. Güya artık dostmuşuz. Aramızda dava kalma­mış. Türk'ü yeryüzünden silmek isteyen, Lozan'da resmî celse­de ona barbar, katliama diye bağıran bu adama şimdi İsmet'in ve Türkiye'nin en büyük dostu imiş. Ve minel garaibi.

Bunu ve Ankara'da iken Atina'da Pangalos ve zabitler çok güzel tasdik  ettiler. Yani Türk ile dostluk istediklerinden isyan ettiler. İşte dava bitmemiş ve bitmez, Mustafa Kemal ve İsmet galiba şu fikirdeler;hummalı bir surette buna çalışıyorlar: Bütün haricî i mes'eleleri, pürüzleri bitirmek. Bunu da hep vererek yapıyorlar, Türk'ün menfaatleri gidiyor.Galiba "Halk aleyhimizde. Haricî bir mes'ele de zuhur ederse derhal devriliriz" diyorlar. Bu esna- da İtalya sefiri ve Macar Başvekili de Ankara'ya geldi. Avrupa gazeteleri Bulgar Kralının da geleceğini yazdılar.

Zannediyorum ki Mussolini oyun oynuyor. Bunlar, Balkan ittihadı hep onun iş­leri. Bunlar da Yugoslavya aleyhine olsa gerek. Veya onu böyle tesbit edip Fransa ile hesaplaşmak, yani harp edeceğini zannet­mem, sade sıkıştırıp şarkta bir şey koparmaktır. O da bizim yor­ganın başına gelecektir diye korkarım. Bakalım, bu Balkan İttihadi ne şekil alacaktır.

 

......................

İki tarihli Milliyet geldi. Veniselos, Fener'de Rum Patriğini ziyaret etmiş. Bu da başımıza geldi. Dünü düşünün, bugünü gö­rün! Eskiden gizli muhabere ederdi, şimdi aşikâr gidiyor, patri­ğin elini öpüyor. Ankara'da İsmet'le öpüşüp koklaştıktan sonra Fener'e gidip dudağında henüz duran İsmet'in yanağının tadı ile patriğin elini öpmesi, patriğin murassa bir haçı onun boynu­na geçirmesi ne kadar manâlıdır. Bizim ahmaklar bundan bir şey anlamıyor. Ve marifet yaptıklarına kaniler. Bu dostlukları sonra görürüz. Yunan'la yapılan ticaret muahedesi de aleyhimizde. Yunan bizim pamuğu ucuz alacak, mensucat yapıp bize satacak. Aferin. Herif şu bizim ahmakları iyi dolaba koymuş. İçyüzünü bilmiyoruz. Kimbilir daha neler var?.. Patrik, Venizelos'a kilise­ye hizmetlerinden dolayı dua ve teşekkür etmiş. Venizelos'un boynuna ortasında büyük bir pırlanta olan bir haç takmış. Bu ne mel'un hükümet ki bunlara meydan vermiştir.. Zavallı Türki­ye!.. Lozan'da ne idin, şimdi nesin...

Millet Meclisi açılmış, Mustafa Kemal bir nutuk söylemiş. Bu gazetede nutuk mevcud. Nutkun bir lübbü yok. Sade Serbest Cumhuriyet Fırkası ve belediye intihabından bahsederken "Bu müşahedelerin verdiği tecrübelerden Türk milleti cumhuriyetin beka ve inkişâfı için istifade etmelidir" diyor. Mühim bir söz. Sa­de, halkın bu tezahüratından memnun olmadığı anlaşılıyor. Kendi ders almış demek. Bu ders, halkı yeniden katliam etmek­tir. Bakalım. Ve yine: Fırkalara girecek adamlar temiz olmalı" di­yor. Bununla yeni fırka azasının pis olduğunu söylüyor. Pekiyi!

Halk Fırkasında nice kirli ve bulaşık insan var. Bunlar ne olacak?

Yine: "Kalem hürriyetini hüsnü idare etmeli" diyor. Yani matbu­at hürriyeti olur amma" mevkilerine dokunmamak, pisliklerini, cehaletlerini söylememek. Onu söylemeyince zaten o hürriyetin lüzumu kalmaz ki... O hürriyet olmaz ki... Yoksa kendi hüsnü idare eder, yani matbuatın ağzına kilidi takar. Yine: "Memleke­tin mukadderatında yegâne selâhiyet ve kudret sahibi olan bü­yük Millet Meclisi..." diyor. Bunu nasıl söylüyor bilmem. Onun i'rapta bile mahalli yok. Bu selâhiyetler senin elinde. Ve keyfî su­rette istimal ediyorsun.

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

Serbest Cumhuriyet Fırkası Doğuşu

9 Ağustos Milliyet'te yeni fırka mes'elesi var:

Fethi yeni bir fırka te'sis ediyor. Fırkanın lideri olacak. Bu za-tın fırkasının esası prensipleri Halk Fırkasının esaslı prensiple- rinden farklı olmıyacak. Yani yeni fırka da cumhuriyetçilik ve lâiklikte Halk Fırkasının aynı prensiplerini programında kabul ve tatbik, fakat İdarî, İktisadî ve siyasî nazariyatta farklı bir prog­ram tatbika çalışacaktır. Fethi sefirlikten istifa ettikten sonra münhal meb'usluklardan birine namzetliğini koyacaktır. Bu ha­vadisin yanında Mustafa Kemal ile Fethi'nin Yalova'da yemek masasında bir resmi var. Bundan da fırkayı yapan kim anlaşılı­yor.

İki gün sonraki Paris gazeteleri Fethi'nin istifa ettiğini, yerine Saraçoğlu veya Vasıf'ın Paris'e sefir olacağını yazdılar. Vasıf re­zalet ve cehaletlerle dolu olduğu halde Mustafa Kemal ve İsmet Hükümetinin mühim bir haricî memuru olmuştur. Bundan iki ay evvel Fransa'nın şimalinde meşhur zevk şehirlerinden biri olan Boville'e gitmiş. Orada dünya güzellerini davet edip ziya­fet çekmiş, çok paralar saffetmiş. Fransız gazeteleri bunu istihza ile yazdılar. Çünkü sefir vaziyetinde bulunan biri böyle şey yapamaz.

Fırka mes'elesi hakkında aynı gazetenin ilk sahifesinin başın­da çerçeve içinde bir yazı var. Bu işin girizgâhı makamındadır. Resmî değilse de hükümet ağzı gibidir. Şüphesiz bunu Mustâfa Kemal dikte ederek neşrettirmiştir. Burada diyor ki: "Dahilde ve hariçte bazı tenkidler var. Türkiye'de demokrasi ve cumhuriyet var, ama ne hürriyet-i matbuata cevaz veriyor, ne de muhalif bir fırka teşkiline. Türk vatandaşları kanaat ve içtihadlarını müdâfaa için kürsü bulamıyorlar. Mecliste türlü ve gizli ihtiraslardan münezzeh saf ve samimi bir muhalefetin faydası vardır" (Milli- yet 4 Ağustos).

Ağustos tarihli gazetede yeni fırkanın adının "Serbest Cumhuriyet" olduğu yazılı. Bu Halk Cumhuriyet Fırkasının müstebid bir cumhuriyet olduğunu ifade eder bir ad. Âlâ.... Bu adı koyan da şüphesiz Mustafa Kemal'di. İntakı hak. Bununla eski fırkanın müstebid ve zalim olduğunu ifade ediyor demektir. Burada Fethi'nin Mustafa Kemal ile otomobilde bir resmi var. Altında şöyle yazılı: "Cumhuriyet Halk Fırkasının bani ve lideri Büyük Gazi Hazretleri ile Yeni Serbest Cumhuriyet Fırkasını teş­kil edecek olan, otomobilde Yalova'da bir tenezzüfe esnasında" Yine bu nüshadaki malûmata göre "Fethi dün gece sabahın beşi­ne kadar Gazi Hazretlerinin köşkünde kalmıştır. Bu gece de be­raberdir. Fırka Umumî Kâtibi Saffet Bey'in de iştirak ettiği bu toplanmaya ehemmiyet atfolunur."

Paris gazetelerine göre yeni fırkaya Kütahya meb'usu ve Gazi'nin en emin adamı Nuri Bey kâtibi umumî tayin edilmiştir. Ta­mam iyi bulmuşlardır... Bu da isbat eder ki, yeni fırka oyununu yapan Mustafa Kemal'dir.

*

Ağustos Milliyet'te İsmet Paşa'nın beyanatı var. Bu da ilk sahife başında ve çerçeve içinde. Şunları demiş: "Anlaşılıyor ki, eski arkadaşımla büyük mes'eleler üzerinde ciddî münakaşalar yapacağız. Yeni fırka liderinin mevzularım daha sarih bir suret­te teşrih etmesine lüzum vardır. Fethi Bey'in müstakil bir fırka teşkil etmesi siyasî hayatımızda büyük bir tekâmül safhasıdır. Fethi Bey'in intişar eden mektubuna göre bu fırka daha ilk anda hükümetin siyaset ve icraatını tasvip etmeyen bir istikamette ol­duğunu göstermiştir... îlh..."

Aynı nüshada bu hususta diğer malûmat da var. Serlevha:

"Yeni fırka karşısında Gazi Hazretleri ne düşünüyorlar?" Bura­da bir resim var İsmetle Fethi beraber, yine tatlı tatlı gülerek ko­nuşuyorlar. Birbirini bitleri kadar sevmiyen bu iki adam içlerini saklayıp böyle nasıl gülebiliyorlar bilmem? Gazete resmin altına "Samimi musafaha hali" demiş. Diyecek yok!..

Buradaki malûmat: "Fethi yeni fırkanın teşkilâtı ile meşgul olmak ve lüzum hasıl oldukça Gazi Hazretleri ile temas etmek­tedir. Fethi programım hazırlamış ve Gazi'ye bu hususta izahat vermiştir. Programın bugün, yarın neşri muhtemeldir. Yeni fır­kaya bir kısım meb'usların iştiraki bildirilmektedir. Fethi mevkii iktidara gelmek için çalışacağını söylemiştir.

Aynı gazetede "Gazi'nin cevabı" serlevhalı ve çerçeve içinde şu malûmat var: "Fethi Bey'in Reisicumhura takdim ettiği mek­tubu bugün dercediyoruz. Gazi'nin cevabı henüz gelmedi. Biz bu cevaba pek hususî bir ehemmiyet veriyoruz. Çünkü hem re­isicumhur, hem Halk Fırkası umumî reisidirler. Gazi bu sıfatları­nın herbiri ile kendi prensipleri üzerinde münakaşa imkanı ve­recek her teşekkülü memnuniyetle kabul eder... Şu muhakkak ki Gazi yeni teşekküle karşı yüksek mevkiinin icabettirdiği yakın alâkayı gösterecektir. Fakat şuna da kaniiz ki, Cumhurriyasetin- de olsun veya olmasın, Gazi her şeyden evvel Halk Fırkasının reisidir. Cevaplarının bu ruh ve vasıfta olduğunu kuvvetle tah­min ediyoruz."

"Yeni Fırka hakkında Gazi ne düşünüyor?" unvanlı makale­ye devam ediyoruz. Burda iyice malûmat var.

Aynı nüshada "Son Dakika" serlevhalı malûmat da var. Bun­da Milliyet muharriri, Fethi'yi Saffet'le beraber görmüş, bir mü­lakat yapmış. Fethi suallere şöyle cevap veriyor:

Fırkanın programı tamamen tesbit edilmiştir. Birkaç gün içinde neşredeceğim. Çok esaslı hatlara malik olan bu program tatmin edici hususiyetleri ihtiva etmektedir. Neşretmeden evvel tafsilât vermek istemem. Fırkanın grup halinde kalmayıp emsa­li gibi her türlü teşkilâta malik olacaktır. Bu teşkilâtı sür'atle ya­pacağım. Prensip ayrılıkları olan noktalarda hükümeti tenkid edeceğim. Kabineye dahil olmak istemem. Bir fırkanın lideri olarak hükümetin başına geçmek, kendi prensiplerimi hâkim kılmak isterim. Programın intişarından sonra kanaatlerime işti­rak edecek meb'uslar olursa maalmemnuniye kabul edeceğim."

Bu hâdise Lozan muahedesinden sonra beş senelik şiddetli bir zulüm ve istibdad, favoritizm, keyfî idare, ağır vergiler, israf­tan sonra bunlar halkta memnuniyetsizlik, zulümden şikâyet, şiddetli malî bir buhran hasıl ettikten, Avrupa'da memleketimiz rezil olduktan, millet bu hükümet ve idareye düşman olduktan sonra oluyor. Bu vak'anın mühim bir hâdise olduğu şüphesizdir. Bütün bunlardır ki Mustafa Kemal'i böyle bir bu dercettiğimiz malûmata göre muhalif bir fırka teşkil ediliyor. Bunu Fethi yapı­yor. Fakat Mustafa Kemal ile beraber. Yâni hakikatte Mustafa Kemal yapıyor. Fethi basit bir âlettir. Bu fırka Cumhuriyetçilikte evvelki fırka ile bir. Fakat idarede başka fikirde, idaredeki siste­mi hürriyettir. İsmet Hükümetinin idaresinin muzır olduğunu, onu tenkid edeceğini söylüyor. Mevkie geçeceğine ifade ediyor.

Şimdi bu şeklin sebeplerini, ifadesini, içyüzünü, akıbetini söyleyeyim. Paris'ten söyleyebilirim. Burada keramete lüzum yoktur. Vaziyet sarih ve basittir:

Bu fırkayı yapan Fethi değil bizzat Mustafa Kemal'dir. Te­şebbüsü bizzat olmamış olsaydı, Fethi ona böyle bir teklif bile yapmağa cesaret edemezdi ve böyle olmasa, gerek Fethi ve ge­rek başka birinin fırka yapması imkânı olur muydu? Pek yakın bir mazideki ikinci grup ve Terakkiperver Cumhuriyet fırkaları­nın akıbetleri, felâketleri, onları teşkil eden şahısların maddeten ve manen imha edildikleri meydandadır. "Girizgâh" adını ver­diğimiz ve aynen dercettiğimiz beyanatta bu zihniyetin hâlâ bir noktasını kaybetmeden hüküm sürmekte olduğuna celî bir delil­dir. Programı da bizzat Mustafa Kemal yapmıştır. Bu hâdise ifa­de etmektedir ki, Mustafa Kemal ve saltanatı yıpranmıştır, inhi­tata yüz tutmuştur. Mustafa Kemal artık sağdan geri ediyor. Gö­zü görmüş, nihayet anlamış ki zulüm ile de asıp kesmek gibi şid­detler ile de sökmüyor. Devleti, milleti helâke doğru götürdüğü­nü hissetmiştir. Devleti, milleti, cumhuriyet denilen şeyi cihana karşı rezil ettiğinin de farkına varmıştır, iyice anlamıştır. Şimdi bundan kurtulmak, mevkii sağlamlatmak istiyor. Bu pisliği ta-mamiyleîsmet'e sürüp işin içinden çıkacak.

Mes'ele bundan iba­ret. Halbuki Lozan'dan bugüne kadar olan devrede Türkiye'de sade bir Mustafa Kemal vardı. İsmet kimdir? Mustafa Kemal'in kendi tabiri veçhile "sade bir emir neferi." Her şeyi düşünen, ya­pan sade Mustafa Kemal'dir. İsmet bir âlet idi. Onları sadık bir hizmetçi sıfatıyla ve gayretle icra ve tatbik ediyordu. Bu sağdan geri ile Mustafa Kemal büsbütün işlerin fena olduğunu sarih bir surette itiraf ediyor demektir. Bunların bütün mesuliyeti kendi sırtındadır. Fakat şurası da muhakkak ki onun mevkii gayrî- mes'uldür. Mes'uliyet mevkii İsmet'indir. Kanun huzurunda bunlardan kamilenmes'ul olan İsmet'tir. İsmet, Gazi'nin elinde kazmadır. Kazma mesul olmaz ama, bu canlı kazmadır. İsmet gayet haristir. Efendisinin yerinde gözü vardır. Dört yıldır Türkiye'de ve Avrupa'da adamları ile propaganda yaptırı­yordu. Bunların içinde meb'uslar, sefirler vardı. İsmet bunları her suretle himaye eder. Propaganda şu idi:

"Çok fenalık oluyor. Böyle zulüm ve suîidâre görülmemiştir. Millet batacak. Bunları yapan hep Mustafa Kemal'dir. Bereket versin Îsmet'e, o da olmasa büsbütün müthiş olacak. Ne ise o mümkün mertebe fenalıkları ve daha çok olmaktan menediyor." Derken halkta Mustafa Kemal'e düşmanlık, îsmet'e muhabbet peydah oldu. Anlaşılıyor ki Mustafa Kemal bunu sezdi. Sezmesi tabii idi. İsmet'i hırpalamağa başladı. Meselâ İsmet'in Lo­zan'dan Mustafa Kemal'e yazdığı pek müthiş bir dalkavukluk olan mektubunu neşretti. Bu îsmet'i rezil etmekti ve seni imha ederim diyen bir tehdid idi. İsmet derhal işi anladı. Daha müthiş dalkavukluğa başladı. Bununla mevkide kaldı. Bir de Mustafa Kemal, İsmet kadar muti bir adam, âlet bulamazdı. Bu sebeple onu atamıyordu. Tehdid altında tutuyordu. Derken Mustafa Ke­mal propagandaya başladı. Adamları harıl hani fenalıkları İs-met'e yükletir tarzda propagandalar yaptılar. Vaziyet değişti. Halktan şimdi İsmet'e de düşmanlık hâsıl oldu. İşte bu fırka mes'elesi ile Mustafa Kemal şimdi bu işi ikmal ediyor. Yoksa Mustafa Kemal'in kötülükleri ortadan kaldırmak, hürriyet ver­mek aklından geçen şey değildir.

Fethi, îsmet'i hiç sevmez. Paris'te fena cam sıkılıyordu. Bana burada söylediği sözlerden anlıyorum ki ille yine başvekillik is­tiyordu. Bu vaziyetleri bilen Mustafa Kemal bu işe Fethi'yi âlet etti. Şimdi onu İsmet'e karşı kullanıyor. Bunu zaten yıllardan beri yapıyordu. Bu sefer büyük mikyasta ve maddî olarak yapıyor. Fethi'nin de işine geliyordu. Derhal âlet oldu.

Mustafa Kemal'in bütün idaresi, her şeyi, bir riyâkârlıktan ibaretti. Millet Meclisinde fırka vardı. Tek mek ne ise... Fakat ser­best müzakere yapamaz, reyi olmaz, hükümet idaresinde met­hali yoktur. Bu bir Karagöz perdesi idi. Pek ayıp idi. Mustafa Ke­mal bunun ayıp bir şey olduğunu, cihanın alay ettiğini görünce vaziyeti kurtarmak için ikinci ve muhalif bir fırka yapıyor. Fakat hakikatte birinci gibi ikinci fırka da yoktu. Yine sade Mustafa Kemal vardı. Bunun hakikati şöyledir. O kendi kendine demiştir ki: "Yalnız bir fırka var diye bana müstebit diyorlar şunları bir oyuna getireyim, aldatayım. Millet Meclisi diye bir Karagöz per­desi kurmuştum. Halk Fırkası diye bir Karagöz koymuştum. Ka­ragöz oynuyor ama ahengi yok, tadı da çıkmıyor. Meğerse bu perdeye bir de Hacivat lâzımmış, bilemedim. Şimdi Hacivat'ı da koyayım, oyun güzelleşir. Arasıra Karagöz, Hacivat birbirine şap diye vururlar da herkes güler. Oyun tamam olur. Alem de iki fırka var, hürriyet var diye yutar.

Bu fırka da Mustafa Kemal'in malıdır. Halk Fırkasındaki meb'usların bir kısmım emredecek yeni fırkaya verecek. Bu iki düşman şahıs Karagöz ve Hacivat halinde dövüşecek. Böyle göz boyayacak. Herkes de artık hürriyet var diyecek! İhtimal bu se­ne ekseriyeti Fethi'ye verecek, İsmet'i yıkacak. İsmet o vakit gaf­let edip efendisinin aleyhine başlarsa, Mustafa Kemal onu der­hal imha edecek, Kâzım Karabekir ve arkadaşlarının mezarlığı­na yollıyacak. Fakat İsmet hinoğlu hindir. Bu yola girmez. Bil'âkis evvelkinden daha ziyade dalkavukluk eder. O vakit ya­parsa sefir olarak tebyidedilecek, yahut Halk Fırkasının başında Mecliste ekalliyette oturup Mustafa Kemal'den izin alabildikçe Fethi'ye hücum edecek, böyle ondan intikam alacaktır.

Mustafa Kemal'in bu işte hüsnüniyeti olsa, her şeyden evvel Halk Fırkasından samimî bir surette çekilirdi. Halbuki çekilse bi­le yine hüsnüniyetine inanmak mümkün olmaz. Zira bu sefer gizlice yine fırkayı avucunda tutar. Önümüzdeki intihapta yapa­cağı rezaleti de gösterecektir. Yine intihabı valiler vasıtasıyla tehdid ile yapacaktır. Yalnız şu farkla ki bu sefer bütün meb'uslar Halk Fırkasına değil, bir kısmı da Serbest Cumhuriyet Fırkasına intihap olunacaktır.

Hâsılı bu halin adı bir maskaralıktır. Eski rezaletlere yeni bir rezalet ilâvesinden ibarettir. Millet ve devlet için bir faide me'- mul değildir. Buna kollu dövüş derler... Eğer Fethi bu vaziyetten istifade ederek beş yıldır olan türlü vahim rezaletlerin içyüzleri­ni Mecliste açıp dökerse, bunu gazeteler yazarsa besbelli bir hiz­met etmiş olur. Millet ve cihan rezaletleri bir derece daha anlamış olur. Hangi taşı kaldırsan altından Mustafa Kemal çıkar.
Hangi yorganı açsan altında o vardır. Herhangi işe dokunsan, ucunda o vardır. Bunlara dokununca Mustafa Kemal çıkar. Fethi ise ona el süremez. Fakat bu Fethi esasen ve vakit vakit te'sir al­tında enporte olan, zivanesinden çıkan bir bünyede insandır. Birgün münakaşa esnasında kızışıp herşeyi söyleyivermesi de mümkündür. Bakalım. Ancak bunu da bir defa yapabilir ve der­hal imha olunur.

Zannediyorum ki bu işlerin böyle olduğunu bildiği halde ahali bu fırkaya sarılacaktır, bel bağlıyacaktır. Denize düşen yı­lana sarılır. Bu da Mustafa Kemal'in hoşuna gitmeyecek. Yeni fır­kayı dağıtacak. Arada birtakım zavallılar perişan olmuş olacak.

Bu işte bir şaşılacak şey de Fethi'nin nasıl olup da bu işe gir­miş olmasıdır. Çünkü rezil olacak. Çünkü her hadisenin başı Mustafa Kemal'dir. Fethi bunu bilmez bir kimse değildir. Bana Paris'te kaç defa Mustafa Kemal'in nasıl bir adam olduğunu, bu-

nu evvelce anlayamadığı için pek teessüf ettiğini, bu idarenin eş­kıyalıktan başka bir şey olmadığım yana yakıla ve heyecan için­de söylemiştir. İsmet aleyhinde ise daima ve herkese söylenirdi. Zaar... Hem bilmek lâzımdır ki onunla işe girmek kurtla çuvala girmektir. Farzedebiliriz ki, Fethi bu çürük işe girmek, kendisini rezil etmeği bir ümid ile göze almıştır. Hükümete geçip belki milleti kurtarmağı düşünüyor ve yapabilirse Türkiye'nin en bü­yük adamı olur. Derhal heykeli dikilir. Fakat böyle bir ümid ve ihtimal asla yoktur. Böyle bir teşebbüsü sezdiği, hattâ sade şüp­helendiği anda, Mustafa Kemal Fethi'yi gıcırgıcır kör testere ile keser. Kolaylıkla kesemezse derhal silâh kuvvetine müracaat eder. Asker Fevzi Paşa ile,hattâ ona lüzum kalmadan muhafız taburları ile Meclisi basıp Fethi'yi, hükümet azasım, meb'usları kılıçtan geçirir. Fethi'nin zaten böyle bir fikirde olduğunu zan­netmem. Böyle fikirde olmayınca da bu iş deruhte edilemezdi. Etti.

Fethi bu iş ile kendini rezil edecektir. Bu adam namuslu in­sandı. Bu fırka ile mahvoluyor ve lekeli bir surette ölüyor. İşin ahlâkî cihedleri var: Mustafa Kemal'in şiddetle aleyhinde olan bu adam, bugün onunla teşriki mesaî ediyor. Demek bugüne ta­dar olanları kötü görmüyor. Dercettiğimiz mektubunda görül­düğü üzere Fethi de Mustafa Kemal'in dehasından bahsediyor. Bunlarla demek Fethi de bir İsmet olup gitmiştir. Bu hale sadece mevki hırsı ile düştüğünü zannediyorum. Bir türlü Paris'e sığa- mıyordu.

Ankara'yı istiyordu. Paris'te son iki yıldanberi de İsmet'in aleyhinde devamla beraber Mustafa Kemal'in lehine başlamıştı. Halbuki daha evvel kendisini Ankara'ya davet ettikleri vakit, fe­na korktuğunu, gidemeyeceğini bana söylemişti. Bir yıl evvel İs­tanbul'dan avdetinde bana "Canım artık memlekete dönmüyor musun? Gazi eskisi gibi değil. Çok mutedil olmuş. Hele Türk ta­rihi merakına düşmüş. İyi... Onunla oyalansın. Fena şeyler dü­şünmeğe vakit bulamaz" demişti. Ben bir şey demeyip içimden "Amma mutedil olmuş! Eskişehir istasyonunda Temyiz azalarına yaptığı müthiş tehdid ne?" demiştim. Çünkü bunu daha iki ay evvel yapmıştı. Demek ki İstanbul'a gittikçe Fethi yumuşu- yordu. Mustafa Kemal'in lehine dönüyordu. Fethi safderun bir adamdır. Demek onu kandırıyordu. O da İsmet aleyhine olan ki­ni şevki ile bunu muvafık buluyordu. Nihayet ağına düştü. Bir defa daha âlet ve sonunda büsbütün rezil olacaktır. İsmet bugün düşse bile bir müddet sonra Fethi yine atılıp İsmet mevkiye ge­çecektir. Gazi cenapları iki dama taşma maliktir. Onlarla haneler atlıyarak oynayıp durayacaktır. Vaziyet ve netice böyledir. Baka­lım zuhurat, fevkalâde şeyler olmazsa.

İsmet ve Fethi'yi mukayese edelim:

İsmet cahil, içi dışına asla uymaz, şeytana iblislik eder, müraî, hilekâr biridir. Entrikada eşsizdir. Natuktur. Fethi zekâca İs­met'ten aşağı, fakat şimdiye kadar namuslu biridir. İsmet'e nisbetle çok okumuş olmakla beraber pek bön ve safderundur. Mantığı çok defa kuvvetlidir. Vaziyeti görür, çok defa da saf bir çocuk gibidir. Hele çok tesir altında kalır. Kim evvel giderse ve biraz da cerbezesi varsa Fethi'yi en saçma şeylere de inandırır. Halbuki İsmet babasına bile inanmaz. Mevcudiyeti şüphe ve ev­hamdan ibarettir. Bu sebeple daima uyanıktır. Beriki ise uyuşuk­tur. İsmet yalandan güler yüzle dost kazanmakta maharet sahi­bidir. Fethi ise aksi, herkes için antipatik bir mizaçtadır. Kimse sevmez.

Bu evsafa bakınca hükmetmek lâzımdır ki İsmet, Fethi'yi do­laba koyacaktır. Herhalde mağlûp edecektir. Bilhassa entrika nu­tuktuk ile İsmet, Fethi'yi açık münakaşalarda da alt edecektir. Fakat bunun hükmü yok. Hüküm Mustafa Kemal'dedir. En hak­lı ve en haksız bir işte de Fethi münakaşada mağlûp olsa, fakat

Mustafa Kemal Fethi'yi tutmak istiyorsa Fethi galiptir. Netice o veçhile olur ve icra edilir. Yok en haksız işte de İsmet haksız çık­sa veya en hakkı olduğu zamanda mağlûp da olsa Gazi, İsmet'i tutmak istiyorsa İsmet galiptir.

Ne oldu ise Fethi'ye oldu. Bu namuslu olduğunu zannettiğim adama acırım.

Bu hâdisenin esasî hatları budur. Eğer Fethi yeni fırka ile memlekete İdarî, siyasî ve İktisadî bir derece hürriyet ve ferahlık getirirse Fethi yine tebrike şayandır. Esas can, mal ve namus em­niyetidir. Başka şeyi istediğimiz yok. Bakalım bunları yerleştire­bilecek mi? Bunların düşmanı Mustafa Kemal'dir. Bu sebeple yerleştiremiyecektir. Reisicumhur kızdığı adamı imha edemeye­cek mi, onun meb'usluğuna, ticaretine zarar veremiyecek mi, adliyede hâkimlere emredip istediği gibi hüküm verdiremiyecek mi? Bu basit ve medenî dünya, hattâ binlerce yıl evvelki millet­lerin sosyetelerinde iptidaî haklar olarak mevcut bu şeyleri Fet­hi yirminci asırda ve cumhuriyette Türkiye'de te'sis edebilecek mi?... Bence edemiyeceği iki kere iki dört eder gibi kat'îdir.

 

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

Rıza Nur'un,M.Kemal ve İsmet İnönü Analizi

Selaniklidir.Harbiye Mektebinde okumuş,erkan-ı harp çıkmıştır.Kimi,dönmeikimi Sırp,Kimi Bulgar,Kimi Pomak diyor.Babası ve anası hakkında rivayet çoktur.Muhakkak olan birşey varsa anası bellidir.Fizik ve teşrihi vasıfları;Uuzn boylu,sarışın,mavi gözlü,kemiklice,elmacık kemikleri Moğollar gibi çıkık,burnunun ucu kabarık,domates gibi kızarmış,burnu çirkin değilse de

Türkte olmayan bir yüz.Saçları ağarmıştır.Fakat dikkatle boyar,altın sarısı yapar,Saçlarının beyazlığını göstermemeğe çok dikkat eder.Cimcimesi pek biçimsizdir.Alnında azim cephesinin cevfinin teşkil eden kafası pek ileri çıkıktır.Bu sebeple kaşları ilerdedir.Bu ekseriya mütereddi şahıslarda olur.Kaşları gürdür.Alnının ortasında ufki bir çöküntü mizabe halinde bütün kafasını dolaşır.Kafasıyla yüzünü adeta bir kum saati manzarasını verir.Bu çukurun üzürinde az bir kısım vardır.Bu da bir kavunun ufak parçası kadardır.Bu da bir tereddi eseridir.Hali tabiide gözlerinde şaşılık yoksa da sarhoşluğunda ve kızıdğı vakit tamamıyla şaşı olup biri bir yana diğeri,diğer yana bakar.Bu da tereddi eseridir.

Fevkalade zeki değil,fakat zeki denen insanlardandır.Hatta ona zeki dahi dememelidir.Birçok şeylerde çok bilgisizdir.Hele ileriyi hiç göremez.Akl-ı selimi bariz bir surette azdır.Ancak entrika fevkalaede mahirdir.Bizde yanlış olarak entrikacılara zeki derler.Vakıa entrika yapmak için zeki olmak lazım gibi gelirsede değildir.Dimağda herşey içn hususi bir merkez vardır.Bazı adamlar vardır ki,son derece saftır,fakat bazen öyle entirkalar yapar ki,bu adam,bu entrikayı nasıl yaptı diye şaşar.Sonra nice zeki adamlar vardır ki,asla entrika yapamaz.Yüzlerine gözlerine bulaştırırlar.Bunlar ispat eder ki,entirka için dimağda ayrı bir merkez vardır.Zeka ile münasebeti yoktur.Demek M.Kemal de entrika merkezi çok neşvünema bulmuştur.Herkesi birbirine katar,mantara bastırır.Moral faaldir.Harekatında pek çabuktur.Pek çok içer.İçkilerden rakıyı sever.Çalgı çaldırır,çaldırdığı her curcuna havalarıdır.İçki alemine dalkavuk,cahil insanları toplar.Sevdiği adamlar zaten bunlardır.Yüreğinde asla merhamet yoktur.Babası,oğlu olursa da keser.Asla meşru iş tanımaz.

Mutlaka haksız şeyleri yapar.Kanun,usül,adet denilen şeyler onun için mevcut değildir.Hiç kimseyi sevmez.Hatta en sadıklarını bile.Böyle hislerden mahrumdur.Anası ölmüş,cenazesine bile gitmemiştir.Necip ve insani hislerden tamamıyla ardir.Kimseye itimadı yoktur.Herkesi korku ve ihsan ile tutmak sistemindedir.Her kim yanına girse çıkınca yanındakilere onun aleyhinde söyler.Bir adeti de rical ve mebusları birbirine düşürmektir.Herkese ”O senin aleyhinde şunu söyledi” der.Biri bir şahıs aleyhinde kendisine mektup yazarsa,o mektubu derhal o şahsa verir.Casusluğa çok ehemmiyet verir.Memleketi casuslarla doldurmuştur.Hem de casusların her dediğine inanır.Gayet evhamlıdır.Her saçma şeyden bir mühim mana çıkarır.Eğer kuvvetsiz ise,pek ürkektir,kaçamağa çalışır.Eğer kuvvetli ise gayet cesurdur,bir canavar olur,paramparça eder.Makyavellik en sevdiği şeydir.Gayet mevki ve şan harisidir.Ve bunda pek kıskançtır.En ufak bir şerefi bile başkasına veremez.Ölüleri bile şeref husunda kıskanır.Mesela N.Kemal’i bile büyük görmez.Gayet mağrur ve kibirlidir.Nazarında Dünyada kendinden başka adam yoktur.İster ki herkez kendisine tapınsın.Gayet müstebittir.Tenkide,hatta bir müteala beyanına tahammul edemez.Gayet para canlı ve hasistir.Büyük bir servet toplamıştır.Pek,tamahkardır.

Her gece sabaha kadar içer.Bütün ömrü öyledir.Gençliği de böyle içki ile geçmiştir.Reculiyeti yoktur.Böbreklerine kadar çıkmış hastalığı vardır.İltihabı,külliyeden ikide bir beline ağrı gelir.Banyoya girer.Bu sebeple banyoları çok sever.Son zamanlarda yüzü Delirium Tremem denilen hastalıtaki heyeti almıştır.Elleri titriyor.Kalbi rahatsızdır.Bunlara rağmen yine çok rakı,tütün ve kahve içer,eğlenceden kendisini alamaz.Bunlarsa hastalıklara pek muzırdır.Hastalığı Trablusgarpta gözüne vurmuş,iritis olmuş.Göz doktoru Şam’lı Münir Ahmed iyi etmiş.Bu adam Umumi Harpte Hicaz’a gitmiş,asilere iltihak etmişti.Kokain çekerdi.Onu telgrafla Kahire’den Ankara’ya getirdİ.Sıhhiye Vekaletine müşavir yapıyordu.Sonra Gureba Hastanesine çırağ çıkardılar.M.Kemal’in ona teveccühünü işiten Kahire’deki birkaç Türk doktor ve eczacı bunun denaetini bana yazdılar.Ben de bu mektupların birini M.Kemal’e gönderdimdi.Mektubu Münir Ahmed’e vermiş,O da Kahire’deki mektup sahibini tehdid etmiştir.Hükümete her şeyin reisidir.Herşeyi pençesinde tutar.Gayet kincidir.Düşmanlarını unutmaz,takip eder.Esasen her şeyde fikri takip sahibidir.Bu iyi bir meziyet ise de bunu en ziyade intikamda kullanır.İnatçıdır.İmkanı yok fikrinden dönemz.M.Kemal iptidaları hiç söz söyleyemezdi.Birkaç yıl sonra iyi bir hatip oldu.

Nutkunu bir ay çalışır,ezberler,öyle söyler.Şundan bundan işite işite biraz da malumat sahibi oldu,fakat derecesi ağızdan kapmadan ibarettir.Bütün davası milli harekette herşeyi kendi yapmış olmasıdır.Dahidir.İnkılap delisidir.Türkiye’nin Deli Petro’su olmak hevesindedir.Bir taraftanda Napolyon olduğunu zanneder.Kibr-ü azameti uluhiyet mertebelerine vardırmıştır.Türk Tarihi böylesini görmemiştir.

İsmet İnönü Analizi

Bitlisli bir Kürdü’n oğludur.Bitlist’te doğmuştur.Babası bilahare mahkemede zabıt katipliği ile Malatya’ya,Sivas’a,İzmir’e gelmiştir.Bu da beraber dolaşmıştır.Sivas Rüstiyesinde okuumuş,sonra İstanbul’da Harbiye Mektebine girmiş,Erkan-ı Harp çıkmıştır.

Fizik teşrihi:Ortadan aşağı boyda,ince yapıdadır.Yüzü Kürt ve ırki yüzü olarak ve fakat fazla bariz koç yüzü şeklindedir.Cimcimesi önden mükemmeldir.Zaviye-i vechiyesi,alnı iyidir,fakat arkdada hiçbir şey yoktur.Azim kafa yumuşak,bir yumrukla içeri çektirlimş gibi bir haldedir.Yani kafasının arkasında taibi olan ciddiye yerine bir çukur vardır.Bu hal onun mütereddi bir aileden olduğunu gösterir.Mütereddi,deforme bir kafa.Aynı zamanda sağırdır.Ve sağırlığı ağırdır.Değme gürültüyü işitmez.Bir kardeşi kambur,biri yine malul,biri kokainman olup İsmet’in çocuğu Maloda belene ile doğmuş,yani aile mütereddidir.

Moral:İsmet,zeki denilen insanlardandır,fakat bunun da zekası entrikadadır.Müthiş entrikacıdır.Bu hususta M.Kemal’den çok üstündür.Hiç doğru söylemez.İşi hep ağfaldir.

Bu adamın gayet bariz bir hasleti vardır:İçi başka,dışı başka.İçini o kadar maharetle saklar ki…Çok içi-dışı başka adamlar gördüm,fakat zamirini bunun kadar maharetle saklayabilen adam asla görmedim.Yüzü güler,sanki sevimli,masum bir çocuktur.içi ise o esnada yılan ve ejderhadır.Bu sebeple ona şu adı verdim:”Yüzü kuzu,ruhu kurt bir mahluk”Bu cümle onun bütü künhünü,hakikaten tarif eder.O güler yüzle herkesi avlar.Bu ezeli ve ebediü gzeln yüz o kadar sevimlidir ki,herkes onda birçok samimiyet ve sevimliliği görür ve sever.Halbuki o vakit her vakitkinden ziyade kötüdür.Ne kadar fazla kötülük edecekse o esnada o kadar samimi ve sevimli görünür.

Bir bariz halseti de gayet evhamı olmasıdır.Bu kadar vesveseli ve vehimli adam belki de dünyada yoktur.Nemden şüphe kapar.Köroğlu gibi rüzgardan hile sezer.Bu sebeple en seçme şeylere en büyük ehemmiyetleri verir,boşuna uğraşır,durur.Ve yine bu sebepledir ki,devlet işlerinde vahim surette yanılır,yanlış yolda gider.Felakete varır.Evhamı galiba sağırlığından gelmiştir.Çünkü sağırlar evhamlı olurlar.Askerlikteki muvaffakiyetsizliklerinin ve hatalarının da azimet noktası bu vehim ve hayaldir.

Pek haris ve menfaatperesttir.Doğrudan doğruya çok almaz.Aleti Kambur kardeşi Rıza’dır.Gayet müsriftir.Debdebe ve saltanatı sever.Eline geçen devlet parasını da su gibi sarfeder.

Bu adamın diğer bariz hasleti de kendinden olan fenalıkların şiddetle aleyhinde olmasıdır.Müstebittir,şiddetli hürriyet lehinde söyler.Birgün memlekette hürriyet var dese hakikatte istibdad vardır.Paramız sağlam derse,paramız çürüktür.Yani hep hakikatin aksini söyler.Ben ona kimya tahlili yapar gibi bir miyar buldum.Hakikati onunla keşfediyorum.Bu miyar basit olup onun söylediği sözün aksini almaktan ibarettir.Hemen hakikati bulursun.Bu miyara ”İsmet Miyarı”adını koydum.Henüz beni hiçbir defa bile aldatmadı.

Gayet dalkavuktur.M.Kemal’e emsalsiz dalkavuklar,riyakarlıklar yapmıştır.Aynı zamanda emrine emirber gibi hizmet eder,memuruna karşı ise mütehakkim bir mağrur vaziyetindedir.Amirinin bir gün üstüne geçince dalkavukluğu derhal kibr-ü azamete çevirir.

Alalede herkes için güler yüzlüdür.Bu suretle çok nazik,kibar,samimi,insaniyetkar görünmek ister.Herkese sureti haktan görünür.Bunlar onun tabiyeleridir.Hakikaten çok kişiye böyle aldatmıştır.Herhangi gün kimi çok sever görünür ve meth ederse,herkes hiç tereddüdsüz bilsin ki,o gün ona bir felaket hazırlamaktadır.

Spor eğlencelerini sever,Eğlence ve içki ile o kadar alakası yoktur.

Bir bariz hasleti de inatçılığıdır.Gayet inatdır.Bir şeyi bir defa zihnine yerleştirdi mi,kimse onu vazgeçtirtemez.Eskişehir,Afyon hattında sırf bu kusuru yüzünden orduyu mağlup etmiştir.

Süsü ve debdebeyi sever dedik.Mesela Robert Kolejide okuyan küçük kardeşini halini söylüyorlar.Tahsilde bir çocuğa ayda beşyüz lira el harçlığı veriyormuş.Çocuğun emrine amaade,bir otomobil,mektepte kapısında bekliyormuş.O da haylaz,edepsiiz bir çocuktur.Mektep nihayet tardetmiştir.

İsmet de zamanla hatip oldu.Ancak hala iyi bir yazı yazmaya muvaffak olamadı.Müsveddeleri birer ahmediyedir.

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası – Rıza Nur syfa;293,294,295

Kaynak:Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası – Dr.Rıza Nur

Devamını Oku »

M.Kemal ve Mussolini Karşılaştırması

Mustafa Kemal’i Mussolini ile de mukayese faydalıdır.Bugün dünyada birkaç dikdatör var:Rusya’da Stalin.Bunu hesaba almayacağız.Çünkü komünizm mahsulüdür.Bu meslek gayri tabii,berbat bir idare şekli.

Diğeri İtalya’da Mussolini,İspanya’da Perimoderyuvera’dır.Daha sonra Yugoslavya kralı yaptı,söktüremedi,bugünlerde yine Millet Meclisini açmak üzre,İspanya dikdatörü de istifa ediyor

Kala kala dikdatör olarak yeryüzünde Mussolini ile bizimkisi kalıyor.Bu iki şahsın birine nispetle zihniyet,fiil ve mahiyetleri nedir..?

İtalya komünistler,sosyalistler elinde mahvolmak üzre idi.Mussolini bir isyan yapıp Roma’ya girdi.Hükümeti aldı.Bu muzır unsurları perişan etti,susturdu,fakat kimseyi asmadı,sokakta öldürmedi.

Bizimki ise çok asmış ve sokakta da cinayet işlemiş birisidir.Bizde millet istiklal için ayaklanmıştı.Bu gelip başına geçmiştir.

Mussolini hükümete geçince kuvvetli bir pençe ile idareyi eline aldı ve müstebidane hükümet ediyor.İkisi de müstebit;

Fakat bizimki ondan müstebit ve mülevves.

Mussolini alim bir adam.Merd,her işi merdçe yapıyor.

Bizmki işleri iğfal,entrika ile yapıyor.

Mussolini aile babası,bizimki aileden nefret ediyor.

Mussolini kadınlarda kısa etekleri yasak etti.

Bizimki herkeze medeniyet diye kısa etek giydiriyordu.

Mussolini padişaha hürmetkar.

Bu hergün padişahlar aleyhine nutuk söylüyor.Hatta Fatih,Yavuz gibilerine de dil uzatıyor.M.Kemal,mühim,alim,şair,hakim,fatih olan bu padişahların yanına varamaz.

Mussolini milli an’ane ve adetleri ihya ile meşgul.

Bizimki bunları yıkmakla zevk duyuyor.

Mussolini mesela eski Romalıların kol uzatarak yaptıkları temenna usulünü tatbik etti.Avrupa’da yok,bu geriliktir,vahşiliktir demedi.Bu adam İtalya’da yeni bir Roma İmparatorluğu kurmaktadır.

Bizimki Türklüğü bitiriyor,devleti ve milleti harsen de küçültüyor.Bütün milli adetlerimizi an’anelerimizi sildi.

Mussolini Vatikan’a kuvvet vermekte meşgul.

Bizimki Hilafet ılga etti.Dini yıkmakla meşgul.

Mussolini ölmüş İtalyan milletine can verdi.Onları kahraman yapıyor.Ümit vermiştir.

Bizimki milletin bütün maneviyatını kırdı,ümidini kesti,korkak ve meyus etti.

Mussolini İtalya’yı ilmen,iktisaden yükseltti.

Bizimki ilmi,mektepleri bitirdi..Cehle revaç verdi.Talebe çalışmıyor ”Gaye mevki,para değil mi çalışmağa ne lüzum var” diyor.Bu düstur oldu.Ve yine bizimki memleketi iktisadi büyük buhrana soktu.

Mussolini İtalya’yı imar ediyor.

Bizimkinin imar kaabiliyet ve kuvvetini numunesi Ankara’dır.Yazık milyonlarca masrafa.

Mussolini İtalyan parasını kuvvetlendirdi,tesbit etti.

Bizim paramız hergün düşüyor.Hasılı Mussolini birçok vekaletleri bizzat kendi idare ediyor,bizimki de öyle.

Biri memleket ihya ediyor,biri memleket yıkıyor.

Mussolini müstebitim,Millet Meclisi falan olmaz diyor.Merdçe söylüyor ve yapıyor.

Bizimki bu cumhuriyettir,demokratız,halk hakimdir,hakimiyet milletindir,millet emindir diyo,millete hakimiyetten bir incir çekirdeği bile vermiyor.

Eğer M.Kemal dikdatörülüğü,Mussolini dikdatörlüğü gibi olsaydı,böyle bir pederane müstebiti başımda taşırdım.

Kaynak:Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası – Rıza Nur s;287,288,289

Devamını Oku »

M.Kemal Devri'nin Tetkiki

Devlet Harb-ı Umumî de mağlûp olmuş, düşmanları memle­keti işgal etmişler. Her şey yanmış. Taksim olunuyoruz. Millet telâşta, hele Ermeni ve Rum'dan fena korkuyorlar. Bunların ta­hakkümü herkesin izzetinefsine dokunuyor.

Nihayet millet kendisini müdafaa için bir bir kıyam etti. Çe­te teşkilâtına başladılar. Ermeniler, Fransızlar, Rumlarla vuruşu­luyor. Millî hareket taazzuv etti. İstanbul'da padişah düşmanlar­la beraber oldu. Hürriyet ve İtilâf Fırkası da âleti. Keza Çerkez-ler ve Abazalar da padişah taraftarı. Her yerde millî hareket aleyhine padişah kıyamlar yapıyor. Ordu yolluyor. İngilizler de kendilerine yardım ediyor. Bu harekette Damat Ferid Paşa ile Ali Kemal mühim şahsiyetlerdir.

Mustafa Kemal, Vahideddin'e kızgın. İntikam almak için mil­lî harekete iştirak ediyor. O esnada millî hareket Erzurum Kong­resini yapmakta. Mustafa Kemal derhal oraya gidiyor. Kendisini kongreye kabul etmek istemiyorlar. Entrikaya başlıyor. Bazıları­nı iğfal edip giriyor. Girince reis olmak istiyor. Yapmıyorlar. Hat­tâ yüzüne karşı söylüyorlar. Fakat o, reis olmağa da muvaffak oluyor. Kongre bitince Sivas'a geliyor. Orada Hey'et-i Temsiliye adında bir hey'et halinde çalışıyorlar. Rauf yanında. Daha orada aralarında niza var. Gerek Karabekir, gerek Rauf, Mustafa Ke­mal'in hırsından, ilerde milletin başına belâ olacağından korku­yorlar. Rauf onun reis olmasını asla istemiyor. Galiba kendi ol­mak fikrinde idi. Nihayet Hey'et-i Temsiliye Ali Fuad'ın himme­ti ile Ankara'ya gelip yerleşiyor.

Bu dakikaya kadar millî kıyamda Mustafa Kemal yoktur. Şimdi bunun başına oturmuştur.

Bu esnada intihap yapılıp, İstanbul'da bir Meclis-i Meb'usan açıldı. Bunu İstanbul Hükümeti yaptı. Mustafa Kemal buna razı olmadı. Kendisi reis olmağa çalıştı, olamadı. Bu Meclis büyük bir hizmet gördü ki, o da Misak-ı Millîdir. Mustafa Kemal bunu da kendi eseri diyor ama, Sivas'ta bu ad telâffuz bile edilmemiş­tir, Haberi yoktu. Ancak Meclis, Erzurum ve Sivas'taki esaslara istinat etti. Tay-ve ilâve yaparak misakı vücuda getirdi. Fransız­ca olarak bütün dünyaya tamim etti.

Bu Meclis çok vatanperver çıktı. Bunu gören İngilizler Mec­lisi bastılar, İstanbul'u resmen işgal altına aldılar. İş fena. Sevr muahedesi yapılmış. İmzası, Türkiye'nin imhası. İhtimal Mec­lise silâh altında bunu imzalattırırlar. Bu sebeple Meclis tâtil-i müzakere etti. Dağıldı. Meb'usların bir kısmı Anadolu'ya geçti. Bu müthiş tehlike bitti.

Anadolu'da yeni bir Meclis toplandı. Hükümet teşkil edildi. Artık Türkiye'de muhasım iki hükümet vardı. Bunlar silâhla, her şeyle çarpıştılar. İstanbul Hükümeti mağlûp oldu. Garpte Yunan ordusu, şarkta bir Ermeni ordusu vardı. Millî kıyam cen­dere arasında idi. Ermeniler hücuma hazırlanıyorlardı. Kâzım Karabekir, Ermeni ordusunu mahvedip Gümrü'ye kadar istilâ etti. Gümrü Muahedesi yapıldı. İşte bu vakte kadar en mühim iş gören Ali Fuad'la Karabekir'dir. Refet Paşa ile Çerkez Ethem'in de mühim hizmetleri vardır. Mustafa Kemal'in rolü hiçtir. Sade Meclisi Ankara'da toplayıp hükümet teşkil etmektir.

Mustafa Kemal'in en emin, en muti adamları Fevzi Paşa ile İsmet Bey'di. O, İsmet'le Harb-ı Umumî'de Suriye'de ve Şark cephesinde bulunmuş, Mustafa Kemal, İsmet'e "O iyi bir emir neferidir" diyordu. Fevzi de böyle idi. İşte bu iki adam bu mezi­yetleri ile en mühim mevkileri işgal ettiler. Onun biri sağ, diğer sol eli oldular. Her biri aynı zamanda Erkân-ı Harbiye Reisi, Or­du Kumandanı, Hey'et-i Vekile Reisi, Müdâfai Milliye vekili gi­bi birçok mühim mevkii birden de işgal ediyorlardı.

Mustafa Kemal kendisini Meclis ve Hükümet Reisi yapmıştı. İkisi üzerine de tahakküm ediyordu. Nihayet îsmet'i Ordu Ku­mandanı yaptı, Fevzi'yi de Erkân-ı Harbiye Reisi. Çetelerden kurtulup ordu vücuda getirildi. Moskova'da Ruslarla Moskova Muahedesi denilen muahede yapılıp dostluk peydah edildi. On­lardan birçok silâh, cephane ve para alındı. Ordu tanzim ve ade­di tezyid edildi. Bir taraftan da silâh ve cephane tedârik edildi. Afganlılar ile de Moskova'da bir muahede yapıldı. Yunanlılar Bursa'yı da adetâharpsiz işgal ettiler. İki defa İnönü'ne hücum ettilerse de bozuldular. Millî hareket aleyhindeki isyanlar tama- miyle bastırıldı.

Moskova Muahedesi maddeleri üzreUkranya, daha sonra müştereken Azarbeycan, Gürcü ve Ermenilerle Kars Muahedesi yapıldı.

Fransızlar ile Maraş ve Ayintap'ta şiddetli harpler oldu. Ni­hayet Fransızlar Adana'da mağlûp oldular. Ankara İtilâfnâmesi yapılıp Adana ve Maraş'ı tahliye ettiler.Yunanlılar Eskişehir-Afyon muharebesinde bizi bozdular ve perişan ettiler. Ordumuz pek mükemmel ve adetçe pek mükem­mel değilse bile düşmana müsavi idi. Kumandan İsmet idi. Bu mağlûbiyetin sebebi sırf İsmetin cehaletidir.

Yunanlılar Ankara üzerine yürüdü. Mustafa Kemal kaçmağa teşebbüs etti. Ordu enkazını Kızılırmak'ın arkasına almış, hükü­met merkezini Ankara'dan Kayseri'ye kaldırmak istedi. Meclis büyük bir şehametle bunun önüne durdu. Meclis orduyu bizzat kendi tedbirleri ile yeniden tensik etti. Sakarya'da düşman kar­şılandı. Uzun ve büyük bir muharebe oldu. Yunanlılar mağlûp olup perişan bir surette Eskişehir-Afyon hattına çekildiler.

Artık Mustafa Kemal de, İsmet de milletin gözünden düş- millerdi. Mahiyetleri meydana çıkmıştı. Sakarya harbi esnasın­da da Mustafa Kemal ordumuza ric'at emri vermişti. Bu da ken­disini milletin gözünden düşürmüştü. Millet Meclisi tamamıyla aleyhinde idi. Bilhassa İkind Grup namı ile bir grup teşekkül et­miş, Mustafa Kemal'e, İsmet'e hücum ediyorlardı. Bu muhalefe­ti imha için Mustafa Kemal Meclisi Topal Osman'a bastırmak is- tedi. Bunu yapamayıp sade meb'us Ali Şükrü'yü öldürttü.

Bu cinayet meb'uslara korku saldı. Kısmen sustular. Tuhaftır. Millî Kıyama ne kadar hizmet etmiş insanlar varsa hepsi Musta­fa Kemal'e muhalif idi. O da onları tepelemekle meşguldü. Mus­tafa Kemal, İsmet ve Fevzi vasıtası ile orduyu elinde tutuyordu. Ankara Polis Müdürlüğüne de birini koymuş, o da elinde idi. Et­rafında da iki tabur muhafız askeri vardı. Kendisini düşürmek mümkün değildi. Meclise, millete rağmen mevkide duruyordu.

Nihayet Yunan ordusuna hücum edildi ve denize döküldü. İzmir'e girildi. Vahideddin İstanbul'dan kaçtı.

Bu zafer üzerine Mudanya'da bir mütareke yapıldı. İtilâf devletleri Türkiye'yi Lozan'a sulh müzakeresine davet ettiler. Lozan Muahedesi, sulh yapıldı. İşgal kuvvetleri Türkiye'den git­tiler. Millet Meclisi padişahlığı ilga edip Abdülmecid'i halife in­tihap etti.

Artık harp bitmiş, sulh imzalanmış oldu.

Cumhuriyet ilân edilip, Mustafa Kemal Cumhurreisi oldu. Hey'et-i Vekile usulü kaldırılıp kabine usulü kondu. İsmet Baş­vekil oldu. Ankara Payitaht yapıldı.

Millet, matbuat hâlâ Mustafa Kemal'in aleyhinde idi. Musta­fa Kemal, Birinci Meclisi feshetmiş, ikinci bir Meclis toplamıştı. Bununla muhalefetten kurtulmamış, az zamanda bu Meclis de ekseriyetle muhalif olmuştu. Mustafa Kemal'in içkisi, din aley­hindeki harekâtı milleti pek ziyade gayrî memnun etmişti. Kürdistan isyanı oldu. Bu Mustafa Kemale iyi bir vesile idi. Takrir- i Sükûn adında bir kanun yapıp isyanı bastırdı. Aynı zamanda matbuatı imha etti. Bir çok masumu astı. Meclisi korkuttu. Yine hâkim oldu. Bu esnada İstiklâl Mahkemeleri kanlı bir faaliyet yapmış, Mustafa Kemal'in muhaliflerini imha etmiştir. Bunun çoğu kanunsuz, keyfî idi. Memleket bu suretle teröre, idare-i ör­fiye altına girdi.

Artık Mustafa Kemal'in korkusu yoktu. Keyfe, içkiye, servet yapmağa büyük bir mikyasta daldı. Her taraf şenlik, eğlence, bayram, balo içine daldı. Her gün merasim yapıyor, balolar ter­tip ediyor, eğleniyordu. .

Lozan Muahedesi ve sulh ile artık dahilî ve haricî dağdağalar bitmiş demekti. Mustafa Kemal millî kıyamın iptidasından beri zamirinde tuttuğu şeyleri tatbike başladı. Mahiyeti nedir fi'len görüldü.

Fevzi ile ordu, Ismet'le hükümet ve bütün kuvvetleri elinde idi. Soygunculuklarından, irtikâplarından dolayı vaktiyle feshe­dilen Müdâfaı Hukuk Cemiyetlerinden de Halk Fırkasını yaptı. Cebrî bir intihap ile tayin ettirdiği meb'uslarla, onları ikide bir İstiklâl Mahkemeleri ile korkutarak siyasî mekanizmayı da eline aldı.

Bu adam hilkaten gayet mütehakkim bir adamdı. Keyfî ida­reyi seviyordu. İzmir zaferine, Lozan'a kadar pek nüfuzu yoktu. Her istibdadım yapamıyordu. Artık mani kalmamıştı.

Evvelâ ricalde bir tasfiye yaptı. Plânı namuslular ile tatbik edilemezdi. Onları attı, idareden uzaklaştırdı. Kimine hapis, ki­mini İmha, hasılı namus, meşru idare mümessillerini perişan et­ti.

Bu olurken bir taraftan da bazı adamları etrafına topladı. Bunları seçme işinde cidden dirayet gösterdi. Etrafına toplayaca­ğı adamlarda şu sıfatlan arıyordu; Cahil, emre alışkın, dalkavuk,kaatiî. Bunlardan da en ziyade seçtiği bir mahkemece aleyhinde bu işlerden bir cürüm hakkında takibat olan, hiç olmazsa bu hu­suslarda kendi elinde aleyhlerine vesika olan kimselerdir. Çün­kü böyle olunca bu adamlar kımıldayamaz. Emre tamamiyle muti olur. Her kötü işe vasıtalık, âletlik ederler.

Bir gün biri kı­mıldayacak olsa, derhal mahkemeye dâvayı rü'yet ettirir. Onla- rın mahkemedeki evrakını kendi almıştır, yanında durur. Nite­kim Saffet'i Kâtib-i Umumî sıfatı ile fırkanın başına geçirdi. Safvet devletin bir milyon lirasını dolandırmış, evrakı Divan-ı Harpte idi. Evrakı Divan-ı Harpten, Safvet'i yanma has bende- gâh sınıfına aldı. Şimdi bu kötü adam itaat ve rezalete hizmet et­mez de ne yapar? Yoksa derhal evrakı Divan-ı Harbe verilir. Ni­tekim tüfekçi olan Topçu İhsan mahkemeye verildi. Diğerlerine ders oldu. Nitekim İsmet'i düşürmek için Kılıç Ali, Topçu ile be­rabermiş. İşi anlayınca Kılıç Ali derhal dehalet edip af talep et­miş ve af olmuştur.

İsmet gayet dalkavuk mi'zaclıdır. Nitekim Mustafa Kemal e olan ve nerşedilen mektubu bunun güzel vesikasıdır. Sonra İs­met ordunun bilâsebep sırf cehli ile mahvolmasına sebep olmuş­tur. Böyle askerî hatâları da boldur. Lozan'da da kötü projeyi ka­bullenmek gibi ağır bir hatâ yapıyordu. Daha fenası Kambur kardeşini gayrî meşru bir surette üç yıl içinde mal-i karun a ba­tardı. Nasıl kımıldayacak? Salih ve Kılıç Ali mühim vurgunculuk yaptılar, adam öldürdüler. Hasılı yanındakilerin hepsi böyledir.

Etrafında bir klik teşkil etti. Bu şirket-i inhisariye İttihatçılar gibi karanlık odada çalışmaz. Rakı masası başında çalışır. Devle­tin bütün işlerinin kararlan, asıp kesmeler hep bu masada veri­lir.

Klik azasını kâmilen meb'us da yapmıştır. Bunlar iki nev'idir: Biri adam öldürmek, dövmek, tehdid etmek vazifesi ile mükelleftir. Salih, KılıçAli, Recep Zühtü, Rizeli Cavid, ilh... bu sınıftandır. Bunlar Tulumbacı makulesiinsanlardır.

Seviyeleri bundan bir parmak yüksek delildir. Bunlara silâhşörler, cumhuriyet- tekçileri adını vermek lâzımdır. Bunlara onikiler adı da verildi. Diğer zümre meddahlardır. Bunlar Mustafa Kemal'i ona dehâ vererek fevkalbeşer yapmağa gayret ederler ki, halk tapınsın. Ta­rikat ve şeyhlik tarzı. Bunların faaliyet sahası, esaslı vazife ola­rak matbuattır. Bu hususta makaleler yazarlar. Kâh işleri sırf medihtir, buna göre adlan "Gazete soytarıları" olabilir. Kâh da hü­cum ve taarruzdur. Buna göre de adları "Gazete tüfekçileri" ol­malıdır. Falih Rıfkı, Yakup Kadri, Hamdullah Suphi, Ruşen Eş­ref, ilh... gibi. Bu adamlardan lekesi olmayanları da bizzat Mus­tafa Kemal kendisi "İş yapın, zengin olun, ki kuvvetli olalım" di­ye irtikâba sokup bulaştırdı. Şimdi bunların içlerinden bu işten vazgeçmek isteyenler olsa da vazgeçemezler.

Bu has zümreye -ki bunlara havası bendegâh-ı hazret-i şehri- yari-i cumhuriyet penahı demek lâzımdır- Mecliste de vazife vardır. Meb'uslar arasında propaganda yaparlar. İcabında söz söylerler, hücum ederler. O esnada silâhşörler de tehdid yapar­lar.

Mecliste meb'uslardantalî bir bendegân sınıfı da vardır. Bu ikinci derece dalkavuklar da birinci zümreye yardım ederler.

Görülüyor ki, şu teşkilât cehennemi bir makine halindedir.

Bu teşkilât ile Türkiye idaresi müthiş bir terör devrine girdi. Bu terör bence eski Fransız teröründen baskındır. Hem bu eğlenceli, soygunlu, mülevves bir terördür. Hürriyet imha edil­di. Yeni bir zulüm ve istibdad devri başladı. Bu zulüm ve istibdad Abdülhamid'inkinden de İttihatcılarınkinden de dehşetli ol­du. Zavallı Hamid kaç kişiyi asmıştı. Hiç... Hele hiç hırsızlık et­medi, hiç israfta bulunmadı. Bilâkis memlekette bunların önüne geçmeğe çalıştı idi. Bu devre bakınca insan Abdülhamid aleyhi­ne kıyam ettiğine utanıyor.

Artık millet yıldı, idare klik eline geçti. Kliğin de korkusu kal­madı. Rahat oldular. Bu sefer zevk ve safa, buna para lâzım ol­duğundan irtikâp, türlü nevi balolar, şenlikler, yazın Dolmabahçe deniz saf alan aldı yürüdü... Dolmabahçe'nin yanındaki Çıra- ğan'daLâle Devri'ni gören bahçenin topraklan lâle eğlenceleri­nin bunun yanında küçüklüğünü görerek kızarsın... Sâda- bad'lar, Mıhrâbad'lar, Şesâbad'lar, ilh... bu yeni âlemâblardan türlerinin ne kadar basit olduğunu anlamış olsalar gerek...

Bu zevkler mühim israfatı mucip oldu. Bütçe yetişmedi. înhisarlarıicâd ettiler. Ağır vergiler tarhettiler. Fakir düşmüş millet şimdi aç. Hem açlıktan, hem zulümden inim inim inliyor. Hürri­yetsizlik o kadar dehşetli ki, iki kişi birbirine derd yanmaktan bi­le korkmakta.

Bu mahşer içinde türlü hâlet-i ruhiyeler görüyoruz: Mustafa Kemal'e müthiş bir gurur ve azamet geldi. Kendisi de, gazete soytarıcıları da ilham aldığını söylüyorlar. Askerlik, idare, ma­arif, ziraat, ilh... yüz türlü dâhi olduğunu söylüyorlar. Onun bendegânma verdiği emirlere "Yüksek Telkin adını koydular. Yâni vahiy, emri ilâhı demek istiyorlar. Mustafa Kemal bir aralık gazetelerde güya hikmetâmiz kısa kısa cümleler neşretmeğe baş­ladı. Soytarılar buna derhal "Vecizeler" dediler. Galiba âyet de­mek istediler, ama birden cesaret edip bu adı koyamadılar. Hal­bukiâyetlerle bunlar arasında dağlar vardı. Bunlar herkesin

Bunlardan Yakup Kadri, Mustafa Kemal'in bütün icraatına, sistemine, rejimine, lâflarına, zihniyetine, ahlâkına, hasılı ruhu­na "Kemalizm" adım koydu. Ne hayâsızmış.. Fakat iyidir. Hası­lı rejimine, ruhuna bir ad koymak lâzımdı. İyi oldu. Gelecek nesiller bu adı kullansın, Türk nesilleri Kemalizm kelimesinden bu işleri anlayacaklar, titreyecekler. Şairler, naşirler, böyle bir millet idaresini ifade etmek için böyle bir kısa kelime bulmuş olacaklar.İyi bir ıstılah konmuştur. Yakup Kadri efendisine kaş yapayım derken göz çıkardı.

Diğer bir hâlet-i ruhiye Mustafa Kemal'in Türkiye devletini kendi yarattığını iddiası ve bunun için maziden ne varsa imha­ya çalışmasıdır. O da, avene de Türkiye'yi bu büyük dâhi yarat­tı diyorlar. Artık tarih kitaplarından padişahların adlarını silme­ğe koyuldular. Fransa gibi cumhuriyet olmasın... Buna rağmen mekteplerinde Şarl'ler, Lüi'ler, Napolyon'lar okutuluyor. Pa­ris'te Bonabard Sokağı var. Osmanlı Tarihini mekteplerden kal­dırdılar. Her tarafta camilerden, çeşmelerden kitabeleri, tuğlala­rı kazıdılar. Yürek acısı. Bunlar ne mühim san'at eserleri idi. Git­ti, gider. Nihayet Müze Müdürü Halil Bey bunları alçı ile kapat­mak yolunu bularak bu andavallığın önüne geçti.

Diğer bir zihniyet ve gayret de milleti dinsiz yapmaktır. Fa­kat her millete bir din lâzımdır. Bu adam hem de tezad içinde bir insandır. Kendisine vaktiyle Millet Meclisinden, Gazi unvanını aldı. Bu unvan ise dinîdir.

Diğer bir zihniyet Türkiye'yi medenileştirmek, Avrupalılaş- tırmaktır. Fakat bunu bilmiyor. Medeniyeti dans, heykel, zevk ve safa zannetmiştir. Vahim bir hal var. Bizden Mustafa Kemal gibi Avrupa'yı gezenlerin çoğu, sade bulvarları, ordaki heykelleri, eğlence yerlerini, dansları, baloları görüyor, medeniyet budur zannediyor. İşte Mustafa Kemal de böyle... Medenî yapmak için Türkiye'ye bunları tatbik ediyor. Medeniyet bu değil. Bunlar bi- l'âkis medeniyetin hastalıkları. O Avrupa'da nice mektepler, mü­him ilmî müesseseleri, fabrikalar var. İşte medeniyet budur. Bu dâvada olanlar bunları Türk'e tatbik etmelidir. Mustafa Ke­mal'in medeniyeti yaya kaldırımı medeniyetidir. Bizim önü­müzde bir numune ve ders Japon vardır. Onun gibi yapmalıdır.

Bu adam işte bu zihniyetle millete şapka giydirdi. Bunu da bir kanun darbesi ile yapmak gibi bir cehalet gösterdi. Evolos- yon işi idi. Halk muhtelif şehirlerde "istemeyiz!" dediler. Bunlar silâhlı bir isyan değildi.,. Derhal İstiklâl Mahkemesini dolaştırdı. Birçok zavallıları bigünah olarak astı... Frak, silindir şapka gibi elbiseleri tamim etti. Bu suretle de Mustafa Kemal'in inkılâbı bir elbise dolabı inkılâbından ibaret olmuştur.

Bu zihniyet ve gayret de, Türk'ün an'anesini yıkmak, orijinal­liğini mahvetmektir. Bu en büyük halt idi. Türk'ün kökünü kır­maktı. Henüz hiçbir insan buna hücum etmemişti. Bunu da me­deniyet, asrîleşmek namına yapıyordu. Türk mükemmel otomo­biller, makineler, ilh... yapabilseydi de keşke sarık ve şalvar giy-seydi. Bunların medeniyetle ne alâkası var? Japonların kadınları hâlâ arkasında bohça gibi bir tümsek, ayaklarında takunya, fa­kat en müthiş dritnautları yapıyorlar. Dünyada onlara medenî denir.

Millet fena halde dolgundu, fakat bir şey yapamıyordu. İş su-ikaste döküldü. Birkaç insan Mustafa Kemal'i İzmir'de öldür­meğe teşebbüs ettiler. Yakalandılar. Hepsini astı. Bu bahane ile ne kadar muhalif, bilhassa eski İttihatçı varsa onları da astı. Bu suretle İttihatçılığı vaktiyle Yeniçeriler imha edilir gibi, kökün­den kazıyıp bitirdi.

Bu vak'a ile onun kibri, istibdadı, milletin korkusu bir kat da­ha arttı.

Diğer bir zihniyet devleti askerce idare etmektir. Hükümeti ordugâh haline getirdi. Buna militarizm derler ki, devletler için en muzır şeydir. İşte bu idarenin bir hastalığı da budur. Bu dev­leti kurtarmak için askerleri sivil işlerden almalıdır.

Diğer bir halet-i ruhiye muhaliflerini ezmektir. Ne kadar mil­lî kıyama hüsnü hizmeti olanlar varsa perişan etti. Bu babda gaddar davranmış, muhaliflerini gıcırgıcır kesmiştir.

Bu adamın diğer bir gayreti de müthiş zengin olmağa çalış­maktır. İki uç yıl içinde gayet büyük zengin oldu.

Nihayet eğlenceler, israflar büyük bir İktisadî buhrana vardı Şimdi devlet ve millet bu buhran içinde kıvranıyor. Buna çare di­ye ve "Millî İktisat ve Tasarruf" adıyla fevkalâde tedbirler aldı­lar. Hürriyetin bir ticaret kısmı kalmıştı. O da gitti. Ticaretse hürriyetsiz olmaz. Bu tedbirler tamamiyle anormaldir. Bakalım ne­reye varacak?!.

PSİKOLOJİK TETKİK

Millî hareketle cumhuriyetin psikolojisini ve Mustafa Ke­mal'in gayelerini hülâsa suretiyle, terkip tariki ile ve merhale bir daha zikretmeyi faydalı buluyoruz:

Birinci merhale — Herkes millete istiklâlini kazandırmak pe­şinde. Mustafa Kemal de millî harekete baş olmak, İstanbul Hü­kümetini mahvedip kendisi hükümeti eline almak için çalışmış­tır. Bütün hareketlerinde görünen budur. Buna muvaffak olmuş­tur. Bunu milletin kurtulması yolundaki gayrete karıştırdığın­dan vatan ve millet için çalışanların mesaisi kendi şahsına da hizmet etmiştir. Bu bir zaruret halinde idi. Bu devre "İstiklâl Sa­vaşı", Mustafa Kemal için "Baş olma" devri adım almalıdır.

İkinci merhale — Millet kurtarılıp sulh olunca cumhuriyet ilân edip Mustafa Kemal hükümetin başına oturmuştur. Ne ka­dar kendine muarız, namuslu, millî harekette hizmet etmiş, ve­ya mevki için rakip veya tehlikeli gördüğü insan varsa hepsini insafsızca kırmıştır. Kabahatli kabahatsiz dememiştir. Mahke­mede ve sokakta yani kanunî ve gayri kanunî öldürmüştür. Bu­nunla "lâyüs'el amma yef'al" olmak, "keyfe mâyeşa, "hüküm sürme gayesini takip ediyordu. Muvaffak olmuştur. Kendine iti­raz edecek adam ve kimsede cesaret kalmamıştır. Millet Meclisi­ni de intihabı sırf kendisi keyfi gibi yaptırarak mebusları tâyin ve nasbedilmiş birer memur haline koyup bir bostan korkuluğu yapmıştır. Millet Meclisinin hiçbir kuvveti kalmamıştır. Matbu-

Atı da kırmış geçirmiş. Diğerlerini para ve mevki ile eline almış, bizzat kendisi de gazeteler çıkartmış, onları da kendine meddah- name haline koymuştur. Yine bu merhalede namuslu adamları devlet işinden uzaklaştırmış, yerine namussuz ve cahilleri koy­muştur. Sebebi; çünkü fena işler yapacağından bunları namuslu­lara gördüremiyecektir. Bu merhaleye "Terör, muhalefet ve hür­riyetin imhası, kamarillâ teşkili" devri adı verilmelidir.

Üçüncü merhale — Zengin olmak devridir. Mustafa Kemal büyük zengin olmuştur. Avanesini de irtikâplar ile zengin etmiş­tir.

Dördüncü merhale — Kibr-ü azamet, Kemalizm doktrini dâ­vası. Kasideci şairler ve muharirlerin Mustafa Kemali son had­dinde medihleri.

Beşinci merhale — Zevk ve safa.

İşte bunlar arasında ve bunların neticesi olarak bütün devlet­te, irtikap, rüşvet, jurnalcilik, ayyaşlık, bilhassa dalkavukluk, favotiritizm almış yürümüştür. Fitne, fesat ve sahtekârlık esası üzerine bir müessese kurulmuştur.

 

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

M.Kemal'in Putlaştırılması

Her yıl Lozan Sulhu için, Darülfünun'da büyük merasim ya­pıyorlar. Hep İsmet... O dâhi yapmış... Bizim esamimiz bile okunmuyor. Zikretmek isteyen olsa dahi, tabiî edemez. Sonra İsmet adamı ne yapar? Bu münasebetle 21 Temmuz 1928 tarihli Milliyet 'te bir makale var. Bunda İsmet'in makale sahibine Lo­zan'dan avdetimizde İstanbul'da şunu dediği yazılı: "Bu, Şefi­min eseridir. 0 yapmıştır. O yaptırmıştır. Şimdi ilk işim Anka­ra'ya gidip kendi eserini ayaklarına koymaktır." Bu ne dalka­vukluk. Zaten İsmet'in birinci meziyeti budur. Hem de Lozan'ı efendisinin ayaklarına koyuyor!... Kahrol, kâfir!... Modem İncili Çavuş...

Yine aynı nüshada Halide Edip aleyhine şiddetli bir hücum var. Bu esnada Mustafa Kemal matbuatı bu kadına hücum ettiri­yor. Sebebi anlaşıldı. Halide, Londra'dan Amerika'ya konferans­lar vermeğe gidiyor. Bunu haber almışlar. O başlamadan bunlar hücuma başlamış. Halbuki boşuna idî. Halide, Amerika'da kon­feranslar vermiş, bunlardan bir kitap da olmuş; fakat Mustafa Kemal aleyhine bir şey yoktur. Filâdelfiya'da konferansta bulu­nan bir adam da bana söyledi: "Ben bu kadını bir şey zanneder­dim. Hiç te'sir yapamıyordu. Ve Mustafa Kemal'i methediyor." Halide onun aleyhinde bulunamaz. Sonra Mustafa Kemal onu rezil eder.

Bu makalenin serlevhası otuzaltı punto ile "Kin, garaz ve ih­tirasla dolu bir ruh" tur. Bu da Halide imiş. Bunda gülünç bir şey daha var: O vakit Gazi, Dolmabahçe'de imiş. Siirtli Mahmut, Halide'nin makaleleri hakkında fikrini sormuş. Gazi geçen bir vapurdan halkın "Yaşa Gazi!" diye bağırtmalarını göstermiş. Fevzi Paşa'da yanında imiş. O da: "ît ürür, kervan yürür" demiş. Bu şöyle olacaktı: Koyunlar korkudan bağrışır, kurt keyfinde işi­ne devam eder/' Fevzi Paşa yanılmış.

30 Temmuz Milliyet'te "Tarihin istifadesi" diye Falih Rıfkı'nın bir başmakalesi var. Bu kadar edepsiz bir yazı olamaz, ib­ret için okunsun. Büyük nutuktan bahsediyor. Makalenin sonun­dan şu parçayı alıyorum:

"....Eğer Gazi tarihî meçhûlât içinde kalsaydı, halimiz ne ola­cakmış! Nutku yalnız okumayınız, bir kamus gibi masanızın üs­tünde daima hazır tutunuz! Bu kitap size hurafatta muskalara is­nat olunan hizmeti görecektir, görünür görünmez kazalardan mâsun bulunduracaktır. Nutkun neşri, büyük inkılâp. Eserini her türlü teşevvülerdensiyanet edecek âlîtedâbirden biri addoluna­bilir." Bu ne maskaralık. İki okkalık muska. Hocalar çok insaflı insanlarmış. Hiç olmazsa, muskaları kırk-elli gram yaparlardı. Boynumuza ağır bir yük takmazlardı. Birbakımdan da Falih ya­lan söylememiş. Bu, sahiden bir hurafat muskasından ibaretir.

Tayyare Cemiyeti Mustafa Kemal'in birçok büstlerini yaptır­mış. Nutku da o bastırmış. Galiba bu büstler ve Nutuk, Tayyare­dir. Yarın harpte imdada yetişir. Zaten Falih Rıfkıya göre muska gibi mucizeli imiş, her kaza ve belâyı def edermiş!...Yazık Tay­yare paralarına. Şununla birkaç tayyare alsanız ya...

Yazın Mustafa Kemal İstanbul'da geziyor, eğleniyor. Bol içi­yor, bol eğlence yapıyor. Bir de yatla Boğaz ve Marmara'da gez­meği pek seviyor. Âlem-i âblar yapıyor. Geceyarısından sonra Büyükada kulübüne, balosuna da gidiyor. Saray'da olan iş, deb­debe, zevk, yeme içme, binbir gece hikâyeleri halinde... Aferin.

Bir gece sarhoş Sarayburnu'na gitmiş, kahveye oturmuş. Lâ­tin harfini de orada ortaya atmış. Artık bu lâfların adı "Hitabe" olmuş. Bu Hitabede "En nihayet bir veya iki sene içinde bütün Türkler yeni harfleri öğrenecektir" demiş. Dört yıl geçti. Halâ bir milyon kişi öğrenemedi, işte dirayeti, görüşü hep böyledir. Bu şapka değil. Onu bile milyonlarca köylü hâlâ giymiyor. Bu babda 16 Ağustos 1928 Milliyet'te Falih'in bir başmakalesi var. Oku­nacak ve ibret bir şey. Bu adamlar zamanı gelince bu dalkavukluklarından hapsedilmelidirler. Muhakemelerinde bu makalele­ri onlara bizzat okutturulmalıdır.

Bugünlerde Şair Abdülhak Hâmid de dalkavukluğa başladı, Milliyette makaleler yazıyor. İğrenç şeyler Mustafa Kemal'i Al­lah derecesine çıkarıyor. Vaktiyle bu adam Enver'e de böyle şiir­ler yazmıştı. Büyük bir şairin hem seksen yaşlarında bir pîrîfâni iken bunları yapması içimi hançerler gibi deldi. Yazık!... Kendi­ni rezil etti... Bu lekeyi mezara da girse üstünden atamaz. Eh so­nunda kasideci efendi caizesini aldı, meb'uslukla çırağ buyrul­du. Müceddid Şair meğerse, eski kâsidecilerdenmiş... Torbada ne yüzler varmış da bilmiyormuşuz... Bu memlekette meb'us-luk da kolay şeymiş. Yolu sade buymuş.

21 Ağustos Milliyette Yakup Kadri'nin harf inkılâbı hakkın­da bir makalesi var. Bu da ibret bir şey... Cehalet numunesi. Okunması lâzımdır.

Aynı gazete de otuz altı punto ile: "Hariciye vekili dün Gazi hazretlerine arz-ı tazimat etti" deniyor. Demek artık Cumhuriyet vekilleri Abdülhamid'in nazırları gibidir. Arz-ı tazimat ediyor­lar. Böyle köle vekil olmaktansa, Köprübaşında küfeci hamal ol­mak bin kere evlâ ve şereflidir. Arz-ı tazimat ne halt etmektir?

Yine aynı gazetede "Gazi hazretleri dün, Saraylarında geç vakte kadar meşgul olmuşlar, hiçbir tarafa çıkmamışlar" deni­yor. Artık her gün, her hareketinden halka tebligat yapılıyor. Bu­nu dünyaya hâkim İngiltere Kralına da yapmıyorlar. Hem de "Gazi Saraylarında" deniyor. Reisicumhur, saraya yakışır ya!... Şuna canım "Zat-ı Şâhâne Hakan ülbervel-bahreyn, essultan Mustafa Kemal el Gazi" deyip işin içinden çıksalar ya, niye ağızlarında geveleyip duruyorlar?

Şimdi de yeni moda: Mustafa Kemal yattan her tarafa telsiz­le nutuk veriyor...

28 Ağustos Milliyet'te Falih Rıfkı, başmakalesinde MustafaKemal'in hitabelerinden bahsediyor. Bunlar da okunacak şey. Mustafa Kemal bu hitabesinde: "Bu harf işinde irade mille­tindir" diyor. Mustafa Kemal her işi, millet yaptı der. Adeti budur. Millet nerde, bu işler nerde? Zaten evvelce de "hâkimiyet milletindir, millet efendidir" dedi. Hâkimiyet kendinde, millet inim inim inliyor. Yok bu adamın telâkkisince millet denilen şey, kendi şahsı ise doğru. Böyle bir zanda bulunması mümkündür.

Yine bu hitabede: "Millet bu hususta bir müşkülâta uğrarsa, ben ve arkadaşlarım millet fedâisiyiz" diyor. Bu damdan düşer gibi lâf, nedir diye anlıyamadımdı. Sonra anlaşıldı. Meğerse biri telgrafla Mustafa Kemal'den "Camilerdeki levhaları ne ile yaza­caksın?" diye sormuş imiş. Bunu muhalefet sayıp, kızarak bu tehdidi yapmış imiş... Koca bir ordu, polis, jandarma elinde olunca, bunun fedailiği olur mu? Tam kahraman!..

 

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

 

Devamını Oku »

Harf İnkılabı

Yine yeni bir inkılâbı... Bu adam duramıyor. Her yıl bir inkı­lâp yapmak heves ve ihtiyacında. Şimdi bununla da Harf Gazisi oldu. Binbir lâfza-i cemaline bir daha ilâve etti!...Halbuki iddiaları gibi, Lâtin harfi mes'elesi onun işi ve iddiası değil ki. Bun­dan altmış-yetmiş yıl evvel İstanbul matbuatından Lâtin harfi leh ye aleyhinde münakaşalar olmuştu. On yıl evvel de oldu. İki yıl evvel de oldu. Bütün erbabı tefakkür ve Darülfünun profe­sörleri müttefikan Lâtin harfi aleyhine rey verdiler,

Mustafa Kemal bu işi de yine bir kanun darbesiyle birden yaptı. O, makûl söz dinler mi? Makûl, söz söylemeğe gelmez. Aksini yapar. Birgün İstanbul'da. Dolmabahçe Sarayına bütün meb'usları toplamış. Onlara ders vermiş. Burda tuhaf bir şey ol­muş. Mustafa Kemal "dır" edâtı haberine "tır" diyor. Selânik şi­vesi, Celâl Nuri kalkmış "dır" dır diyor. Gazi gazaba gelmiş, hid-detle"tir" diyor. Celâl Nuri derhal "Evet efendimiz! tir'dir bile­medim" diyor. Padişahlar gibi "Efendimiz" olmuştur. Celâl Nu­ri'yi bir dumansız drıtnuata benzeterek Süleyman Nazif güzel tarif etmiştir, fakat bununla bazı şeyler unutmuştur. "Kaptanı korkak, kararsız, dönek"dır, Kaptan Celâl'in yüreği ve ruhudur. Binaenaleyh bu cidden malûmatlı olan ve kimseye zararı olma­yan bir insan bulunan Celâl Nuri dümensiz, pusulasız, kaptan korkak ve dönek, müthiş bir drıtnauttur.

Celâl Nuri "tir" dedi. İşin içinden çıktı. Ne yapsın... Mustafa Kemal ilk Sarayburnu gazinosunda bu işi yaptı ve orada nutuk verdi.. Tam yeri. Çünkü gazino onun akademisidir. Hemen ka­nunu da yapıp, eski harfleri yasak etti.

Baktım Mecliste bunu ilk müdafaa eden İsmet oldu Ve: "Bu inkılâp Türkün terakki yolunda en büyük adımı" diye tefsir etmiş. Şaştım. Ben Ankara'da iken, bir gün İsmet bana Lâtin harfi hakkındaki fikrimi sormuştu. Aleyhinde olduğumu söylemiş­tim. Sebebini sormuştu, izah ettim. İsmet de bana "Ben de aleyhindeyim" demişti. Şimdi en meddahı ve âlet İsmet'tir. Hayret... Bu adam ne iki yüzlüdür?... Ne kanâati hilâfı işler görür? Mev­kide dursun da ne olursa olsun, her haltı yer? Asıl olan mevki­dir. Sonra "Bern" sefiri Münir'den işittim. Müze Müdürü Halil Bey oraya gelmiş. Halil Bey "Hayret ediyorum. İsmet Lâtin har­finin aleyhinde idi. Bana söylediydi. Şimdi kendi yaptı. Ve met­hediyor" demiş. Münir doğru sözlü bir adamdır. Korkak olduğu halde fırsat bulursa hakikati söyler. Elverir ki, söyleyecek na­muslu, emin adam bulsun. Nitekim İsmet'ten titrediği ve onu tutan İsmet olduğu halde Bern'e giden Yusuf Kemal'e "Lozan Muahedesinin dörtte üçünü yapan sırf Rıza Nur'dur, bütün bi­ze cesaret veren odur. Yoksa kötü bir muahede imza edilecekti" demişti. Aynen Yusuf Kemal bana söyledi.

Yeni harf için her tarafta mektepler açtılar. Halkı cebren bu mekteplere şevkettiler. Birden gazete satışları durdu. Kitap neş­riyatı durdu. Hâlâ böyle. Hükümet bunlara tazminat veriyor. Mektep kitapları kalmadı. Yeniden basılmaları milyonlar ve uzun zaman istiyor. Bizde millî bir matbaa sanatı vücuda gel­mişti. Harfleri İstanbul'da döküyorlardı. Şimdi tuttular Avru­pa'dan harf satın aldılar. Sade Fransa'dan yirmibeşbin kilo aldı­lar. Bu da yetişmedi. Laipzig'deki meşhur kütüphane ile kontrat yapıp, mektep kitaplarını orada bastıracaklarmış, bu da milyon­lar istiyor. Bu işi böyle birden hiçbir insan yapamazdı. Yaptı. Fa­kat herşey alt üst ve mahvoldu. Bir irfan fetretidir başladı. Bu fetret yıllarını bilmem ne ile tazmin edecekler. Başka milletler ir­fan sahasında dörtnala koşuyorlar. Biz ise gerideyiz. Şimendifer- le koşmamız, hattâ tayyare ile gitmemiz lâzımdı. Bil'âkis dur­duk. Durduk değil, eskisini de mahvettik.

Güya yenilik, teceddüd yapıyor. Hadi birde harice milyonlar vererek birçok yazı makineleri aldılar. İşitiyorum. Hâlâ yazmı- yorlarmış. Elbet, bu bir günde olmaz. Evolosyon işidir. Mustafa Kemal her şeyin kanun darbesiyle ve âniolacağına kani. Evet fe­si bir günde milletin başından alıp atabilirsin. Fakat yeni yazıyı okutamazsm. Ben çocukluğumdan beri Fransızca ile meşgulüm. Öyle iken hâlâ Türkçeyi Lâtin harfleriyle dürüst ve sür'atle oku­yamıyorum. Çünkü yazı bir resim mes'elesidir. Şekil ve resimdir ki, zihinde kalır ve idraki yapar. Halbuki, Fransızcayı sür'atle okuyorum.

İşte bugün millî tasarruf yapanlar bu suretle de harice mil­yonlar verdiler. Bunlar kabahat değil ha... Şapka, Yavuz, Bahriye Vekâleti, yazı, yazı makinesi, milyonlar yedi. İktisadî buhran gelmez de Roçilt mi gelir? Demek ithalât ve ihracat muvazene­sinde müthiş açığı yapmakta en ziyade kendileri mes'uldür. Ne-nize lâzım yazı makinesi... Kel başa şimşir tarak. Bunu Avrupa­lılar kullanır. Çünkü vakitleri dar, işleri çok.Bizde öyle değil ki... Vakitten çok, işten az ne var? Her şey bir ihtiyaç üzerine yapılır. Bunlar süs diye yapıyor. Allahın verdiği ellerimiz, güzel millî mahsûl yazı makineleri idi. Bize daha yirmi yıl yeterdi...

Bu husus mekteplerde cebr ile bir kısım memurlar bu yazıyı öğrendiler; fakat yine dürüst yazıp okuyamıyorlar. Devlet idare­sinde işler durmuştur. Derkenarları ne diğer memurlar ne de hattâ bizzat yazan memurlar okuyamıyorlarmış. Henüz memle­kette stenografi bilinmediğinden mahkemelerde, Millet Mecli­sinde zabıtlar tutulamıyormuş. Bunları zarurî yine eski yazı ile yapıyorlarmış. Eski yazı adetâ stenografi idi.

Biri bana dedi ki: "Amma çok insan yeni yazıyı çabucak öğ­rendiler." Ben de şu cevabı verdim: "Bu gayret, bu cebir eski ya­zı için yapıldı mı? Yapılsaydı aynı netice olurdu." Öyledir. Sus­tu.

Bunu yaptı, bari dürüst bir yazı yapsaydı. O da yanlıştır, pek eksiktir. Türkçeyi okutmaya kabiliyetili bir yazı değildir. Nite­kim pratik gösterdi. Bu yazı telâffuzu aynen zaptedemiyor. Böy­le hafifmeşrebine ve bir günde yapılan iş böyle olur. Hiç olmaz­sa bunu evolosyona, tedrice terkedeceklerdi. Yazı yapılacak ise, evvelâ münakaşaya arzedilecek, mütalealar toplanacak, sonra bir komisyon yıllarla uğraşacak, bir iyi yazı meydana gelecekti. Sonra bununla ticaret işleri, hükümet işleri görülmeğe, bazı ga­zeteler çıkarılmağa başlanacak, kırk-elli yılda eskisi bitecek idi. Buncağızı olsun düşünemediler.

Mustafa Kemal! Sen böyle şeye ne karışırsın? Bu mütehassıs işi. Birtakım dalkavuklardan bir komisyon yaptı; fakat onları da dinlemek değil, kendi onlara emretti. Bu encümende Fazıl Ahmed de var. Niye bu Türk dilini yapan encümende Dönme İbrahim Necmi, Giritli AhmedCevad var. Zavallı Türk dili! FazilAhmed sevdiğim biridir. Kıymetli, namuslu adamdır. Zavallı açtı. Bir gün Kadıköy vapurunda rastgeldim. Mustafa Ke­mal'in aleyhinde, Lâtin harfinin de aleyhinde idi. Bana neler söyledi. Ne ise çatmış... Mustafa Kemal onu tuhaf sözlerinden sevmiş. Necmeddin Sadık, Gazi ile encümen arasında vasıta imiş. Tıpkı eski saraylarda padişahın perde arkasında veya ka­fes arkasında olması gibi. Fazıl Ahmed bu!...

Durur mu? Nec­meddin Sadık'a derhal "Cibril-i Emin" adını vermiş. 0 gelir­ken "Gel! Cibril-i Emin, yine ne ayet var?" dermiş. Bunu Mus­tafa Kemal'e söylemişler, kızmamış; bil'âkis keyiflenmiş. Ne ise Fazıl Ahmed yüzkarası bir teşrif iye yazarak meb'usluğa çırağ çıkarıldı da açlıktan kurtuldu. Kimbilir defterine ne hezel mev­zuları toplamaktadır. Ve kendini de ne rezil etmekte ve edecek­tir. Fazıl Ahmed Türkçeyi iyi telâffuz edemez. Peltektir. İbra­him ile Cevad da anadilleri başka olduğundan, Türkçeyi fena telâffuz ederler. İşte bunlardır ki, bir kamusla Türkçeye telâffuz ve imlâ tayin ettiler. Bunda Mustafa Kemal'in de irfanı ve him­meti vardır.

Bu yazıdan irfanı ve İktisadî büyük zararlar olmuştur. Yazı­nın kusurlarını bir bendde de Oğuznâme'de yazdım. Zaten bun­ları ve zararlarını Türk Tarihi'nin onüçüncü cildinin "Türk Yazı­sı" bahsinde tafsil etmiştim. Ne çare ki, henüz neşredemedik. Nihayet Rövüdö Türkoloji'nin ikinci numarasında Fransızca bir makalede neşrettim. Şunu söylerim ki, bu yazı ile kütüphaneler­de asırlardan beri yığılmış olan eski Türkhazine-i irfanı mahvol­muştur. Şu Yakup Kadri ne dalkavuktur. Yeni yazıyı metih, eski yasayı zemmeden müthiş ve mantıksız makaleler yazdı. Birinde diyor ki, "Kütüphanelerdeki kitaplar sıfırdır. Hiçbir kıymeti yoktur. Toz pislik yığınıdır," Celâl Nuri de: Eski kitaplan Bayazid meydanına doldurup yakmazsak, bu millet kurtulmaz" di­yor. Bu müthiş bir cinayet, büyük bir ahmaklık, derin bir cahil­lik.

Onlar kıymetli hazineler ki, burada Avrupa âlimlerini görü­yorum, bayılıyorlar. Bazan bunların içinde öyle mühim malûmat buluyorlar ki, ilmin karanlık bir yerini tenvir ediyor. Yakup Kad­ri çok aşağı şey... İttihatçıların dalkavuğu idi. Onlar gidince der­hal aleyhlerine döndü. Bu sefer Mustafa Kemal ve İsmet'i buldu. Onlar da gidince derhal aleyhlerine dönecektir. Verem de... Ne­ne lâzım. Üç buçuk günlük ömre bu değer mi? Biraz zararsız ro­mancısın, şununla vaktini geçirsene...

Bugün yılda Fransa'da onbeş bin kadar eser neşrediliyor. Biz­de bir tane bile neşir kalmadı. İtalya'da neşriyat Mussolini'den beri azalmış. Bu da istibdadın, pederâne bile olsa irfana ne müt­hiş darbe olduğunu gösterir. Yeni yazı sökmedi. Halâ herkes mektuplarını eski yazı ile yazıyor... Mustafa Kemal, İsmet de öy­le yapıyor.

Bu esnada gülünç ve feci bir şey oldu: Mustafa Kemal "Kaf-q harfini kabul etmem. Lüzumsuzdur" dedi. Bir mektep muallimi Milliyet gazetesinde "Aman Paşam etme bu "Kaf" lâzımdır. Ka­bul et!" diye yalvarıyor. Akıllı ve hamiyetli bir adammış. Buna Mustafa Kemal madde halinde yine o gazetede cevap veriyor. Hülâsası şu: "Olmaz, aklım ermiyor, kabul etmem" dedi. Etme­di. Vah... Yazık... Hem bu adam bu harf mes'elesini asker emrü kumandası halinde madde madde tebliğ edip işi bitirdi. Ayol bu ilim. Böyle olmaz. Bu ne istibdâd! İşleri hep böyle yapıyor. Bildi­ği sade askerlik... Onda da neleri var? Beşeriyet ne küçülmüş­tür!... Bir kitleye böyle bir adam keyif ve arzusunu, her sahada keyfemayeşâ tatbik ediyor, cihan-ı beşeriyet onu kurtaramıyor... Acıklı şey... Buna nasıl tahammül ediliyor?!...

Derken bir İmlâ Lügati yaptılar. "D" leri "T", "Kalmıyor" ı "Kalmıyor" yaptılar. Bunlar hep Selânik Dönmesi dilidir. Mus­tafa Kemal'in dili. Türkçe berbad edildi. Şimdi gazeteler de hep böyle yazıyorlar. Fatih Rıfkı, İstanbullu. Yakup Kadri Anadolulu  olduğu halde onlar da böyle yazıyorlar, Bunlarınkisi dalkavukluk,göze girmek. Bu alçaklıktır. Bir göze girip çöplenmek için bir milletin diline balta vurulmaz.

Bunda da yine bir rezalet oldu. Bîr İngiliz bu lügati almış, Taymis'te bir makale yazmış. Diyor ki: "Türkçe ne iptidaî dilmiş. İngillizceye nisbetle yüzde yirmi lügati yok." Bu süz lügate güre doğru. Fakat bunların bilmediği, kamusa dercedemedikleri da ha ne kadar lügat var. Tabiî İngiliz onu bilmez. Hasılı şu imlâ Lügatlarıyla Türk'ü âleme rezil ettiler, iptidaî gösterdiler. A ferin, iyi hizmet ediyorlar.

Bu yazının belâsı sade bunlar değildir. Asıl sonra olacaktır. Eski yazıya ric'at edilmezse bile, bu yazı behemehal tadil ve ıs­lâh edilecektir. Bu zarurî bir ihtiyaçtır. Yine bir hercümerc... Hadi... O kadar zorla okuyup yazma öğrenenler yine ümmü ola­cak... O vakte kadar yazılmış kitaplar, hükümet dosyalan hep hi­yeroglif olacak. Yeniden matbaa harfleri, yeniden okutmak, ye­niden kitap, satın alman yazı makineleri işe yaramayacak. O ka­dar masraf, emek, zaman, habaen mensura!.,. Yeniden müthiş masraf... Hasılı büyük belâya girilmiştir. Ne yapacağız bilmem?..

Ecnebilerin bu harf ve şapka meselesine memnun olacaklarını zannederdim. Bıl'âkis hurda âlimlerden birkaçı bana aley­hinde söylediler. Böyle şeyler evolosyon işidir. Bir darbe ile ol­maz. Anarşidir. Hem siz orijinalitenizi kaybedersiniz, kıymetiniz kalmaz. Hem bu vicdanî iştir. Tahakküm yapılmamalıydı" de­diler. Pek doğru..,

Mustafa Kemal bir türlü İstanbul'a gidemiyordu. Bursa'ya geliyordu. Henüz ben İstanbul'da idim. O yaz Bursa'ya gelmiş­ti. Bizim evin yanında Süreyya Paşa bir musiki kulübü açmıştı. Birtakım sazende ve hanende kızları toplayıp Bursa'ya Gazi've götürdü. Kötü rezaletler oldu. Mezhebi geniştir. Müthiş de ayyaştır. Mustafa Kemal'e yanaşıp mevkiye geçmek peşinde. İmti­yazlar almak İçin uğraşıyor. Meselâ Adalar'a elektrik ve su işi peşinde, Kadıköy Halk Fırkasında hamal gibi de çalışıyor. Ben bu adamla karımın amcası olduğu halde görüşmezdim. Torunu­nun yüzünde çıbanlar olmuştu, doktorlar iyi edememiş. Karım vasıtasiyle bana rica ettiler, ilk defa olarak evlerine gittim. Bizim mahut babadan kalma merhemi sürdüm iki günde iyi oldu. Bundan sonra beş-on defa biz onları, onlar bizi ziyaret ettik. Hepsi bu kadar. Bu esnada Süreyya benimle Mustafa Kemal aleyhinde de konuşuyordu. Hem öyle, hem böyle...

Mustafa Kemal öldürüleceğinden korkarak İstanbul'a gel­mezdi. İttihatçılara tırpan attıktan sonra, benim Paris'te bulun­duğum ilk yaz İstanbul'a gelmiş, oranın askerî idaresini Şükrü Naîli'nin eline vermişti. Şükrü Naili en emin adamıdır. Artık de­mek İstanbul'dan emin.

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

Latife Hanım ve Mustafa Kemal

Birgün bir tebliğ-i resmî: Mustafa Kemal, Lâtife'yi boşamış. Bunu da Hey'et-i Vekile karan ile yapmış. Bu, Kanun-u Medeniye mugayirdi. Boşanmak, iki tarafın rızasıyla veya onun mu­cip sebebi mahkeme hükmü ile olacaktı. Hey'et-i Vekile, adliye, kanun ve mahkemelerin üstüne çıkmış ve vahidül-calip olarak karar vermiş. Al işte, Mustafa Kemal'in kanuna riayeti... Bir Kanun-u Medenî yaptı, bugün iptida kendi bozuyor... Hem âleme ilân suretiyle... İsmet de bunu yapıyor... O, ne yapmaz? Tek mev­kide dursun, bunun için cinayetler, katliâmlar yapıyor da, bu bir şey mi? Kanunen Lâtife hâlâ O'nun karısıdır. Mustafa Kemal ölürse mirasa konar.

Lâtife, İstanbul'a geldi. Son zamanda haremimi aramıyordu. Mevhibe ile iyi idi. Refikamın Mevhibe ile muhaberesi de kesil­mişti. Lâtife şimdi, İstanbul'a gelince, derhal refikamı istedi. Re­fikam gitti. Ona birtakım mühim şeyler söylemiş, boşanma vak'asını da anlatmış, ''Doktor gelsin, ona mühim havadislerim var" demiş.

Anlaşıldığına göre boşanma vak'asından iki üç gün evvel Lâ­tife kardeşi İsmail ile haremi Süreyya Paşa'nın kızı Melâhat An­kara'ya gitmişlerdi. Çankaya'da misafir olmuşlar. Gazi, İsmet'in evine gitmiş. "Bu karıyı şimdi boşayacağım" demiş. İsmet sa­bahleyin erken Hey'et-i Vekileyi toplamış. Talaka karar vermiş­ler (!) Lâtife'yi İsmet alıp, trene koymuş. Trende teselli etmek is­temiş, Lâtife ona "Sus, sus!" İsmet Paşa! İsmet Paşa! Sen ona her gün dalkavukluk etme seni benden daha rezil eder. Hep âleti sensin" demiş. Neden sonra birgün Ankara'da İsmet'e Lâtife'yi gördüğümü söyledim. Yüzüme baktı, "Bu bir facia oldu" dedi. Halbuki Lâtife en ziyade İsmet'e kızıyordu. "Bunların bütün se­bebi İsmet'tir" diyordu.

Bir müddettir Mustafa Kemal duramıyormuş. Yine eski haya­tı yaşamak istiyormuş, Lâtife'nin içki hususundaki tahakkümü­ne fena sıkılıyormuş. Hergün kavga ediyorlarmış. Bunu gören Salih ve diğer âvane de Lâtife'nin aleyhine kıyam yapmışlar imiş.

Boşandıktan sonra Mustafa Kemal, Lâtife'ye elli bin lira gön­dermiş, Lâtife kabul etmemiş. Fakat babası Muammer Bey imti­yazlar aldı; Gazi de verdi. Mustafa Kemal mühim evrakım Lâti­fe'ye saklatırmış, Lâtife'yi yollarken onları almış.

Lâtife en ziyade İsmet'e diş biliyordu. "Felâketin sebebi odur" diyordu. Ben Türk Tarihi ile meşgulüm. Bu sebeple işim çoktu. Geciktim. Yine refikamı yolladım "Havadis al!" dedim. Bu sefer hiç havadis vermemiş ve anlatmış:

Başkâtip Tevfik, arkasından Siirtli Mahmut gelmişler, Gazi tarafından Lâtife'ye şunu tebliğ etmişler: "Kimseye bir şey söy­lemesin. İşitirsem, onu derhal mahvederim." Korkup susmuştur. Birgün ben gittim. Daha havadis almak için çok uğraştım. Türlü yollardan girdim; bir şey söylemedi. Halini görüyorum, söyle­mek istiyor, korkuyor. Mahsus saatlerce kaldım. Babası da bizi bir dakika yalnız bırakmadı. Tedbirli adam... Herkes yanma git­meğe korkuyorlardı. Bir daha gittim. Yine havadis almak tecrü­besi yaptım. Yine olmadı. Birgün refikamla kendisine şu haberi gönderdim: "Burda durmasın. Sır biliyor diye Mustafa Kemal mutlaka onu imha eder. Hayatı tehlikededir, Avrupa'ya gitsin!" Cevabı şu olmuş: "Benden evvel o Rıza Nur için variddir. Siz gi­din!" demiş. Zavallı kimseyle görüşmüyordu. Kahretmiş, soka­ğa da çıkmıyordu. Güç vaziyet. Daha dün hâkim-i mutlak halin­de idi. Merasim ve alkışlar içinde idi. Şimdi bir basit fert... Çok söyledim. "Hava almak lâzımdır" dedim. Dinlemedi. Gittikçe zayıfladı, sarardı. Adetâ verem oluyordu.

Ankara'ya gittiğim vakit gördüm. Evvelce çifte mekteplerin üzerinde "Lâtife Gazi Mektebi" yazılı idi. Boşandığının ertesi gü­nü adını kazıyıvermişler... Yaban insanlar, çirkin şey. Sonra kendide bunu işitmiş. Pek gücüne gitmişti. Bundan bana dert yandı.

 

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »

Takrir-i Sükun Kanunu

Mustafa Kemal'i halk sevmiyordu. Bursa'da münferit bir in­tihap yapılmış, onun şiddetli gayretine rağmen, muarızı Nureddin Paşa intihap olunmuştur. Bunun parasını Miralay Osman'la o vakit Bursa Belediye Reisi kafalarıyla ödediler. Bu intihabı bunlar yapmışlardı. Miralay Kasap Osman hunhar idi. Bunu Mustafa Kemal, polislere vurdurmuştu. Bu polislerden biri, Ah­met Edip adında biridir. Sonra, Habeşistan'a gidip tanassur et­miş, sonra Mısır'a gelip, Müslüman olmuş, dolandırıcı, rezil bi­ridir.

Eskiden İstiklâl Mahkemelerinin idam kararlarım Millet Meclisi tastik ederdi. Bu sefer bunu da bazı idam olunacak ma­sumların idamına engel olur diye Mustafa Kemal Meclisten al­mış, İstiklâl Mahkemesi sade kendi hükmü ile asıp vuruyordu. Ve bu mahkemeler de bütün idamları Mustafa Kemal'in keyfi ile yapıyordu. O, şunu asın diyor, asıyorlardı.

Bu faciada böyle birçok adamı astığı gibi, hapsedip, muhtelif hapishanelere mahkûm olan veya beraet edenlerin de hesapsız olduğunu kaydedelim.

Nihayet kendilerince terörün tamam olduğuna hükmettiler, artık milleti susturduklarına, keyfemâyeşâ hüküm süreceklerine zahip oldular. Fakat İzmir suikastı gösterecek ki, zehapları yan­lıştır. Terör de kurtaramaz. Belki bazan sade ömrü uzun olur. Hele tarihin giyotininden asla kurtulamaz.

Sahife 540 dan itibaren Nutukta Takrir-i Sükûn ve asmalar­dan kendisini mazur göstermeğe çalışmış. Bu sahifeleri saçmalar doldurmuş. Meselâ diyor ki: "Takrir-i Sükûn Kanununun müd­deti hitamında Meclis lüzumuna mebni tecdid etti. Halbuki Meclis rey sahibi mi?

Sahife 541'de şunu söylüyor: "Cehil, gaflet ve taasubun te­rakki ve temeddün düşmanlığının alâmeti farikası gibi telâkki olunan fesi atarak, onun yerine bütün medenî âlemce serpuş olarak kullanılan şapkayı giymek ve bu suretle Türk milletinin medenî hey'eti içtimaiyeden, zihniyet itibariyle de hiçbir farkı olmadığını göstermek bir lâzıme idi... ilh…Şu adam bununla ne kadar basit fikirli olduğunu gösteriyor. Âlâ vesika. Zihniyet şapka ile değişir mi? O tahsil ve terbiyenin, bilhassa evolosyon ve uzun bir zamanın yapabileceği bir iştir. Bir saatte bir kanun darbesiyle bir kırmızı kumaşı değiştirmekle zihniyeti değiştir­diğini ve bunu da herkesin böylece oldu zannedeceği kanaatin­de...

Sahife 542'de Takrir-i Sükûn Kanunu Türk milletini mede­nî cihanda lâyık olduğu mevkiye çıkarmak... istibdad fikrini öl­dürmek için yaptık diyor. Bu kadar mugalata ve tezad nadir görülmüş bir şeydir. Hele ikinci cümle için kedinin sirke içme­sine şaşarım derim, istibdadı imha için, istibdad, mezalim, dere gibi kanlar!... Ayol böyle de olsa, ikisi de istibdad. Hem hangi istibdad fikrini öldürmek için? Ne mugalâta? Bunu ifade için kelime bulamıyorum, müşkilât içindeyim. Yok, tarifi yok... Hal­buki kolay yazı yazanlardanım. Türkiye'de bilhassa kuvvetim vardır.

Şunu açık söylesen! "Müthiş bir terrör ile milleti susturdum. Hareket ve icraatıma serbest yol vermek için Takrir-i Sükûn yap­tım, kanlar döktüm" desene. İşte hakikat budur...

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur

Devamını Oku »