Osmanlıda Fikrî Faaliyet

Cevdet Paşa'nın hayatında iki facia var. Biri yabancı dil öğrenememesi. Medresenin ciddi disiplininden geçen, çalışkan, ağırbaşlı devlet adamı, topraktan biten mantarlar gibi çevresini saran zıpçıktı intelijansiyadan nefret eder. Merhaleleri birer birer geçmemiş, her basamağın çilesini ayrı ayrı çekmemişlerdir. Fakat bağırıp çağıran ve küçük dağlan biz yarattık diye haykıran onlardır. Paşa'nın içine şüphe düşmüştür. Kendi değerinden şüphe, putlarından şüphe. Hayatının ikinci faciası, fikir adamını can evinden yaralamıştır. Encümen‐i Daniş  tarafından 1776'dan 1825'lere kadar Osmanlı tarihini yazmağa memur edilen Cevdet, giriştiği için ne güç, ne mesuliyetli bir teşebbüs olduğunu çok geç anlamıştır. Zira kendisinden istenilen Tanzimatın müdafaasını yapmaktır. Tanzimatın temeli ise, Yeniçerilerin ilgasıdır. Paşa bu asırlık ocağın imhasını nasıl alkışlayabilir?

Tarih, ilk ciltten son cildine kadar 1826 katliamını mucip sebeblere dayamak endişesini güder.

Cevdet Paşa bu metin müdafaaname'yi gönül huzuru ile kaleme alamazdı. Nitekim Sadullah Paşa'yayazdığı mektupta zamirini ifşa etmektedir. Hülasa, Paşa'nın trajedisi, kişi olarak, takdis ettiği değerlerden kuşkulanmak zorunda kalması, tarihçi olarak, ömrünün en büyük eserine temel olarak Aldığı Yeniçeri katliamının isabet ve hakkaniyetine itimat etmez olmasıdır. Yine geçelim...Cevdet Paşa ile Namık Kemal arasında, ailenin biraz farklı kollan da var. Mesela Ahmet Midhat. Bir yanı ile Cevdet, bir yanı ile Kemal. Ama daha çok Cevdet. Mesela Suavi, Cevdetten çok Kemal. Demek ki kök aile Cevdet‐Kemal ikilisi.

Yalçın Küçük, zeki, taşkın, deli dolu bir 1980 Namık Kemal'i. Daha önce de söylemiştim,. Osmanlı, yakın akrabalarla evlenen aşiret çocukları gibi, hep kendi irfanı ile izdivaç ettiğinden hayatiyetini kaybetmiş, dumura uğramış, yozlaşmış, dünyaya açılmamış. Giderek yaratıcı bir iş olmaktan çıkmış  fikrî faaliyet. Soğuk ve sıkıcı bir onanizm haline gelmiş. Dünyaya açılmayanların kaderi sabahtan akşama kadar istimnadan ibarettir.

Ya açılanların?   Sürüklenmek, parçalanmak, yabancılaşmak... yani kendisi olmaktan çıkmak. Yalçın Küçük, Türk aydınının ayırıcı vasfını tek sözde vurguluyor: mütercimlik.  Filhakika bizde münevver, Yunan istiklalinden sonra cemiyet sahnesine çıkar. Çünkü uşaklarımızdan vazgeçip milletlerarası münasebetlerde aracılık yapmak Türklere düşmektedir.

Tercüme Odası, yeni intelijahsiyanın döl yatağı. Daha önce söylemiştim:  İsmail Habip'in Teceddüt Edebiyatı Tarihi, Fransızca bildikleri vehmedilen yazarların genişçe bir fihristinden ibaret. Galiba Lastik Said söylüyordu: "Üdebâ‐yı hâzıra'nın başta gelenleri hep Tercüme Odasından yetişmiştir". Kaldı ki bu başkası olmak, kendi sesini kaybetmek, her hangi bir otorite karşısında silinivermek, Osmanlı insanının ezelden beri alışmış bulunduğu bir hal. Diyebiliriz ki, bütün Şark'ın nasibi tefsir ve şerh çemberleri içinde hüner göstermek. Tanzimattan sonra, Arapça ile Acemce'nin yerini Fransızca aldı. Arapça ile Acemce diri, bakir ve akıncı bir düşüncenin taşıyıcısı değildi. Osmanlı konuşmağa başladığı zaman, İslam düşüncesi hamle kabiliyetini kaybetmiş bulunuyordu. Yani Osmanlı müellifleri bir tekrarın tekrarı, bir yankının yankısı olmak mecburiyetinde idi. İçtihat kapısı kapanmıştı. Her şey bid'at sayılabilirdi. Bir Simavnalı Bedrettin araba izinden ayrılmağa kalkınca kellesi vuruldu.

Demek ki Tanzimata kadar edebiyatımız yanlız şiirdir. Şiir, müphemin yani musikinin ülkesi.   Fikir olmadığı için nesir de yoktur. Tanzimattan sonra, büyük bir susuzlukla, kervan Batı'ya çevirir yüzünü.   Yeni ne söyleyecek?   Söylenenlerin kaçta kaçından haberdar?   Anladım sandıklarını ne kadar anlayabilir?   Tercüme Odası uşaklara yani robotlara lüzumlu olan mefhum ve cümleleri aşılamağa mahsus bir müessese, istenilen, belli emirleri getirip götürmek. Yani düpedüz bir taşıyıcılık. Paket taşıyıcılığı. İçindekileri aşağı yukarı bilseniz yeter.

Evet, bir asırda az çok başardığımız, paketin muhtevasına nüfuz etmek, taşıdığımız nesneleri evirip çevirmek, biraz daha içlerine girmek.Sonra meşhur facia: harf ve dil devrimi.

Haydi, her şeye yeni baştan soyun!   Birikim yok.   Bu beyin ameliyatları ölümle neticelenmezse, ne zaman, hangi bahtiyar  şartlar içinde yeniden öğrenmeye başlayabileceğiz?

Kaynakça:

Cemil MERİÇ hzl: Mahmut Ali MERİÇ Jurnal [Kitap]. ‐ İstanbul : İletişim, Cilt I 2010, Cilt II 2009
Devamını Oku »

Osmanlı Tarihinin Mirası

Osmanlı tarihinin bugünkü Türk insanına mirası nedir?

Yarını inşa ederken tarihî vasıflarımızdan ne ölçüde faydalanabiliriz?
Maziden gelen temayüllerimize dayanarak nasıl bir istikbal inşa edebiliriz? 
Başka bir tabirle Türk insanı kapitalizme mi sosyalizme mi yatkındır?

Osmanlı birçok unsurların mesut bir terkibi. Orta Asya'dan getirdiği biyolojik vasıflar: bir başbuğ  etrafında toplanmak, gözünü daldan budaktan esirgememek, bir kelimeyle birçok göçebe medeniyetlerinde ortak olan: asabiyet. Bu temel seciye islamiyetle kaynaşınca büyük bir medeniyetin mimarı oldu. Osmanlı bu medeniyeti kurarken kendi kendini de inşa ediyordu. Tanzimata kadar, gerek İslâm’dan önceki, gerek İslâm’dan sonraki Türk insanının farikaları

1‐ Fedakârlık, 
2‐ Devletle birleşme..

Adeta uzvî, bir kaynaşmaydı bu. Devletle din, dinle millet tek varlık halindeydi. Bu tarih Batınınkinden çok farklı mıydı?

Batı tarihini, içtimaî sınıflar izah eder. Anahtarı ferdiyettir. Kişi, yalnızlığını lonca, kilise gibi bazı topluluklarda unutmağa çalışır. Fakat ya zalimdir, ya mazlum. Batıda millet yoktur. Yoktur çünkü Roma'dan itibaren sınıflar vardır.   Patrisyenler, plepler, köleler, feodal beyler, toprak köleleri, burjuvazi, proletarya.  Her milletin içinde birkaç millet vardır. Bugüne kadar böyledir bu. Osmanlı'da sınıf yoktur. Para bir tahakküm vasıtası değildir, bir hizmet vesilesidir. Batıda maddî güç yani iktisat, ezilen sınıflar için bir kurtuluş  imâanıdır. Köleler (toprak köleleri) feodal beylerden para sayesinde hürriyetlerini satın alırlar.

Osmanlı İlay‐i Kelimetullah için hayatını seve seve verir. Yani bağlandığı dava uğrunda hayatını istihkar eder. Avrupalı ancak yakın ve elle tutulur çıkarlar uğruna fedakârlık yapabilir.  Osmanlı, ülkesinin kapısını bütün insanlara açmıştır. Başka türlü düşüneni korur. Sadece hatasında ısrar ettiği için merhamet duyar ona.

Osmanlı istismar için ülke fethetmez, imar için fetheder.   Osmanlı'da adalet bütün müesseselerin belkemiğidir. Kısaca Osmanlının asırlarca gerçekleştirdiği içtimaî nizam bütün sosyalist ütopyaları aşan bir cennettir. Sosyalizmin istikbalde gerçekleştireceğini umduğu cemiyeti Osmanlı mazide gerçekleştirmiş bulunuyordu.

Osmanlı kapitalizmi yamyamlığına hiçbir zaman iltifat etmemiştir.   Osmanlı mizacı ile kapitalizm uyuşmaz. Bu itibarla yarınki cemiyeti inşa ederken kendi temayüllerimiz, yani tarihî mirasımız bahis mevzuu ise, kuracağımız cemiyet mutlaka sosyalizme benzeyen bir cemiyet olacaktır.

Kapitalizmin manivelası kârdır.  Osmanlıda kâr diye bir mefhum yok. Sonra kapitalizm pazar istihsalidir, pazar için istihsaldir, pazar için istihsal bazı ülkelerin hammadde pazarı haline gelmesini icab ettirir...

Osmanlı medeniyeti bir iman ve aksiyon medeniyetidir. Sınıf‐ı ulemaya ideolog diyemeyiz. İdeolog içtimaî bir sınıfın emrinde, hakikat ile yalanı uzlaştırarak, bağlandığı sınıfı  şuurlandıran bir nevi uzmandır.

Osmanlı, Avrupa'ya karşı yalnızdır. Ama kılıç ve adalet ile muzaffer olan bir ülkenin kendini lafla müdafaaya ihtiyacı yoktu. Evet Osmanlının maşerî vicdana benzeyen bir dünya görüşü vardı, fakat ideolojisi yoktu. Avrupa'nın dünya görüşleri ise birer ideolojiden ibarettir. Osmanlının dünya görüşü tezatlar içinde gelişmedi. Kaynağı ilahî idi, ancak  şerhler ile tefsirler ile zenginleşebilirdi. Ve öyle oldu. Vurgulayalım: Osmanlıda Avrupa'nın anladığı manada kılı kırka yaran tenkitçi ve dünyaya çevrilmiş  bir düşünce de yoktur, bu düşünceyi imal eden bir intelijansiya da. Entellektüel batılı bir hayvandır.

Cemil Meriç
Devamını Oku »

KÖYLÜYE OKUMAK

KÖYLÜYE OKUMAKKöye tek kitap girebilmişti: Kur'an.  Ve hayali cennete kanatlandıran birkaç risale. Toprak adamı ancak cehennemden kurtulmak için okur. Kitap cennetin anahtarıdır.

Öğretmen imamın yerini tutamadı, tutamayacaktır. Öğretmen köye neyi getiriyor?   Samimiyetsizliği, köksüzlüğü ve hoppalığı. Köy bir gurbet, bir sürgün, bir Lilluputlar ülkesidir hazret için.

Hazret de köylü için yabancı bir madde, bir düşman, bir nevi casus. Okuyup da ne yapacak köylü.

Refahında bir değişiklik olacak mı?  Hayır.

Kitap hiçbir kapı açmayacak önünde. Bir devlet ki, bütün bir köyün sevgisini kazanan yaşlı din adamını Arapça ezan okuyor diye tartaklayacak kadar şuursuz ve eblehtir. Bütün Hıristiyan dünyanın, tek kelimesini anlamadan, latince dua ettiğini bilmez. Bir devlet ki, kaymakamı, ışıktan korktuğu için imamı tevkif eder. Bir devlet ki, topuna tüfeğine, üniversitesine, matbuatına rağmen kitaptan ve harften korkmaktadır...

KÖYLÜYÜ İNSANLAŞTIRAN, DİNİ.  DİNSİZ KÖYLÜ BİR YABAN DOMUZUDUR.

Yalnız bizde mi?  Hayır, bütün dünyada.  Köylü okumak ister: yasaktır.

Bu memleketin % 70'i okuma bilmez. Ben eminim ki Türk harfleri, gerçekte Türk harfleri Arap harfleridir, değiştirilmeseydi okuma bilenlerin sayısı % 70'e çıkardı.

İkinci kitap hiçbir yankı uyandırmadı.

 

Cemil Meriç - Jurnal
Devamını Oku »

İSLAMİYET(Cemil Meriç)

İslâmiyet bütün insanlığa hitap eden tek dünya görüşü. Temeli vahdet, sevgi, adalet.  Bütün insanlar doğuştan müsavi. Fert islâm'ı kabul ettikten sonra gerçek bir eşitlik olur bu. İnsanı, insan olduğu için Tanrı'nın halifesi kabul eder.

Avrupa'nın hayâlini aşan bir rüyadır islâm, bir fikir mimarîsidir. Müsavaat, kazanılmış, doğuştan edinilmiş bir haktır. Temeli adalettir. Hürriyete ihtiyaç yoktur. Nitekim hürriyet kelimesi çok geç çağ‐ larda dilimize girer. Çünkü Türk‐Islâm hürdür. Bu itibarla bizim dünya görüşümüz en az üç milletin elele vererek hazırladığı bir sistemdir. İslâm insanı değişiş halinde ele alır. Hakikatler insan zekâsı ile büyür. Kur'an‐ı Kerim'in ifşa ettiği hakikatlerin hududu yoktur. Araplar, Türkler,  İranlılar bu ezelî hakikatin  şekillenmesinde fıkhıyla, sanatıyla elele vermiştir.

İslâmiyet renk farkı, doğuş  farkı tanımaz. Avrupa'nın toleransını  İslâm gayet tabiî kabul eder, Mecusî'leri bile korumakta tereddüt göstermemiştir. Hem dünyayı, hem ahireti kucaklayan, gerçek bir dünya görüşüdür.

İslâmiyet'te sınıf farkı yoktur. Türk'ü maddede ve mânâda dünyanın efendisi yapan bu dünya görüşü, muhatabı ile beraber gelişir. Biz vakur ve fedakâr bir insan topluluğu iken, Avrupa'da sahneye çıkan burjuvazi bizi çökertmek için bütün gayretlerini harcayacaktı. Dünyanın 2/3'ünü 1/3'ü için yakmış, yıkmış, politikadan ahlâkı tard etmiş  bir tilki uygarlığıdır. Bir arslan medeniyeti, bir tilki uygarlığına yenildi. Uşakların ve kadınların zaferi. Burjuvazi bize mürebbiyeleri ile, aktrisleriyle ve elçileriyle sokuldu, yaltaklandı. Kemirdi ve yıktı. Tanzimat'tan sonra kendi kabuğuna çekilen sınıf‐ı ulemâ, bu Yeçüş‐Meçüş taifesinin zaferi karşısında afalladı. Ve tarih sahnesinden çekildi. Zaten tabiî müttefikleri de yoktu artık.

Devlet‐i Aliyye'nin muharref Hıristiyanlık'tan alacağı hiçbir  şey yoktu. Keşiş  orduları habis menfaatlerle geliyorlardı. İslâm kanlarını alıp geri yolluyordu onları. Avrupa hiçbir bâtıl'ını bize, boğazımıza sarılarak anlatamazdı. Kendi içimizden müttefikler buldu.Bir kısmımızı bir kısmımıza karşı büyüledi ve seferber etti. Intelijansya Rusya'da da Batılılaşan zümredir. İntelijansyamız Avrupa'nın yarım hakikatlerine inandı. Kendi hazinelerini hor gördü.

Milton'un Hydparkta eteğinin feşafeşine âşık olduğu kadın gibi.  İslâmiyet yekpâreliğini kaybetti. Intelijansyamızın yerine gittikçe frenkleşen zümre geldi. Ama ebediyyen harabelerde yaşanmaz.

Kaybettiği güneşin yerine bir kandil dikecekti. Avrupa'nın ideolojilerine dünya görüşü diye saldırdı. O zamana kadar tek kitaba inanıyordu. Hâlbuki  şimdi karşısında namütenahi kitaplar vardı. Doğru dürüst dilini de bilmiyordu Avrupa'nın. Bir concensus olmadan ne sanat, ne düşünce olur. Hepsi dünya görüşünden kaynak alırlar. Dünya görüşü olmadan tefekkür olmaz, sanat olmaz. Intelijansya Batı'nm düşüncesini fethetmeden gözlerini kapadı. Ama düşünce kurudu, sanat yozlaştı. 1960'lara kadar Türkiye'de kendimiz olan hiçbir sanat ve düşünce yoktur. Cemiyet aynı değerlereinanmamaktadır. Anomi 19. asırda sanayi inkılâbından sonra ortaya çıkar, anarşiden daha kucaklayıcı bir kelime. Toz halindeyiz, çamuruz, içtimaî bir değerler manzumesi kurulamayacaksa, istikbâlimizin aydınlık olduğu iddia edilemez. Dostluğun yeşerebilmesi için cemiyetin müşterek değerlere inanması şarttır.

Bugün bütün dünya Avrupalılaşmıştır. Elbette Avrupa'yı tanıyacağız, irfan insanlığın müşterek malıdır. Ama bilgi kendimizden başlar. Kendini tanıyan Rabbini de tanır. Kendi kıymetlerimizi bilmek, cemiyeti tek uzviyet halinde yaşatan, tarihî bir musikî haline getiren ecdadımızı bilmek gerek, ideolojilerle ölesiye bir kavga gerek

 

Cemil Meriç
Devamını Oku »

DEMOKRASİ VE İSLÂMİYET (Cemil Meriç)

 

İki asır önce basılan bir İKONOLOJİ kitabında, kadın olarak tasvir edilmiş demokrasi; alnında asma yapraklarından bir taç, sırtında kaba saba giysiler; bir elinde nar, ötekinde yılan.

Her çağ  kendi rüyalarını, kendi emellerini söyletmiş  kelimeye; her demagog kendi yalanlarını. Uğrunda sel gibi kan akıtılmış.

Nedir bu demokrasi?

"Katıksız demokrasi ayak takımının despotizmidir," diyor Voltaire. "Demokrasinin temeli fazilettir," diyor Montesquieu... De Maistre: "Hırstır," diyor.  Demokrasi adaletin temelidir, Vacheròt'ya göre.  Proudhon'a göre, ruhanî ve cismanî bütün iktidarların sona ermesidir.  Thierry için, demokratik cumhuriyetlerin sonu ahlâkî bir alçalıştır.

Günümüze gelelim: Weberci bir sosyologa göre, demokrasiyi diğer siyasî rejimlerden ayıran ön faraziye: Hürriyet.

Hürriyet, demokrasinin başlangıcından itibaren mevcuttur; derece kabul etmeyen, kayıtsız şartsız bir hürriyet. Bu mefhum demokrasinin amacını da belirler: Eşitlik.Eşitlik gerçekleşemez, gerçekleşirse demokrasi hikmet‐i vücudunu kaybeder, yerini anarşiye bırakır. Tarihteki demokrasileri anlamak ve özlerinden ne kadar uzaklaştıklarını tayin etmek için onları bu saf tiple karşılaştırmak gerek (Bkz. J. Freund, "Le nouvel âge", Paris Riviere, 1970).

Çağdaş Avrupa'nın demokrasi anlayışı bu, kısaca.  Şimdi de İslâmiyet'in devlet telakkisine bir göz atalım.

İnsanlar, doğuştan eşittirler: kullukta, fanilikte eşitlik. Ama menfi bir eşitlik bu. Sonra, iman sayesinde yeni bir eşitlik kazanırlar, kardeş  olurlar. Rabbin lütuflarından aynı ölçüde faydalanacaklardır: hukukî ve müsbet bir eşitlik.

Kulun bütün haysiyeti: Mümin oluşunda. Kul, mümin olunca hukukî bir hüviyet kazanır, dilenciyi halifeye eşit kılan bir hüviyet. İslâm için hürriyet felsefî değil, hukukî bir mefhum.

Temeli: Camianın bütün fertleri arasında tam bir hak eşitliği olduğu inancı.

Hükmeden Allah'tır, bu hâkimiyet devredilemez. Allah, her ul‐ül emr'i otorite ile doğrudan doğruya teçhiz eder. Emir (veya Sultan) seçimle gelse de, durum değişmez. Allah'ın dışında cismanî bir otorite yoktur. Vardır demek, Allah'a şerik koşmaktır. Ul‐ül‐emr, Allah'ın aletidir sadece. İslâmiyet'te her türlü istibdada, ahkâm‐ı Kur'aniyye dışındaki her türlü keyfiliğe karşı direnmek için birçok yollar vardır.

Kitap sahibi kavimler,  İslâm'ın üstünlüğünü kabul etmek ve ona cizye ödemek  şartıyla hudutlu, fakat teminatı olan bir hakka lâyık görülürler. Bu himaye, ümmetin bir civanmertliğidir. Bir nevi misafirperverlik. Himaye edilenlerin daha az vazifeleri olduğu için, haklan da daha azdır. İbadetlerine devam edebilir, kendi kanunlarını uygulayabilirler.

Putperestlerin camiada yeri yoktur. Ama Müslümanlar onları da zaman zaman korumuşlardır. Her kâfir ve putperest İslâmiyet'i kabul eder etmez, misak'a dahil olur.

İslâm, cihanşümul bir dindir, bütün insanlara hitap eder. Kast da tanımaz. Gerçek Müslüman'ın nazarında sosyal sınıf diye bir  şey olamaz. Servet veya mevki ayırmaz insanları; Müslüman, Müslü‐ man'a eşittir. Cevdet Paşa'nın söyleyişiyle: "Emr‐i taayüşçe ağ‐niyâ ile fıkarânın halleri mütekaarib ve müteşâbihdir. Câmi‐i şerifde ise müsâvât‐ı tâmme ve hürriyet'i kâmile vardır..."

Fukara ile zengin arasında "bir büyük mesafe görünmez." Ve Hıristiyan devletlerinde olduğu gibi, tefrika ve husumet de yoktur. "Binaenaleyh, akvâm‐ı Islâmiyede commune ve socialiste ve nihiliste gibi fürûk‐ı îtizâliyye" bulunmaz.

Emr (teşriî magister)* Kur'an'ındır. Fıkıh (kazaî magister)  bütün müminlerindir. Müminler Kur'an'ı okur, ezberler ve hareketlerini ona göre ayarlarlar. Bir hükm (icra kuvveti) var, hem mülkî, hem dini.

Hükm yalnız Allah'ındır. Bir aracı tarafından (ul‐ül‐emr) yürütülür. Ul‐ül‐emr'in ne kazaî ne de teşriîkuvveti vardır.

Vatandaşlığı yapan kan ve toprak değil, inanç. Ümmetin Avrupa dillerinde karşılığı yok. Siyasî ve dinî bir bağ. Kuran hem bir ibadet kitabı, hem bir anayasa, muhatabı bütün insanlık (Bkz. Gardet,* "LaCité Musulmane", Paris, Vrin, 1970).

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DEMEK Kİ İSLÂMİYET'İN TEMEL MEFHUMU: EŞİTLİK.

Bu bir amaç değil, bir hak. Hürriyet, eşitliğin bir başka adı veya görünüşü. Sınıf kabul etmeyen, imtiyaz tanımayan bir dinde kimin kime karşı hürriyeti?

Batı, hürriyeti, bir hata işleme hakkı olarak tarif ediyor. Müslüman'ın böyle bir hakkı yoktur. Çünkü o ebedî hakikatin, yegâne hakikatin, cihanşümul hakikatin emrindedir. Evet, İslâmiyet bir kanun ve nizam hâkimiyeti (nomokrasi)dir. Batı'nın gerçekleştirmeğe çalıştığı eşitliği çoktan fethetmiştir. Fikir hürriyetini, insanı insana saldırtan bir tecavüz silâhı olarak değil, bir ikaz, bir irşat vasıtası olarak kabul etmiştir. Demokrasinin ta kendisidir  İslâmiyet. Ama Batinınkinden çok başka bir ruh ikliminde gelişen, çok başka umdelere dayanan bir demokrasi.
Devamını Oku »

Şiddet Avrupa'nın Tanrısı !

TOPLU BİR BAKIŞ  Şiddet: Avrupa'nın Tanrısı

Avrupa, Makyavel'den beri kasideler okur şiddete. Hristiyanıyla, maddecisiyle, sosyalistiyle bir sara nöbeti içindedir. Ama  şiddet, tarihin hiçbir döneminde çağımızdaki kadar yüceltilmemiştir. Sorel'in "Şiddet Üzerine Düşünceler"iyle başlayan bir isteri nöbeti, Batı'nın sözde irfanını bir cinayet kışkırtıcısı derekesine düşürdü. Camus doğru söylüyor: "Maverayla göbek bağını koparmış bir dünyanın insanı ya intihar eder ya isyan." Öldürmek, maddeci Batı'nın alın yazısı.

Kendini ve daha da çok başkalarını öldürmek. İnsan insandan iğreniyor. Bir ana kucağı olan tabiat sonsuz bir mezbele.  Şehirler, kan deryası.

Büyücü çırağı, topraktan fışkırttığı ifrit tohumlarını tekrar yerin dibine sokmak için var gücüyle tedbir arıyor. Ne yazık ki şerrin kaynağına bir türlü inemedi. Biz de temelleri çatırdayan bu yalancı, bu katil medeniyetin şuursuz bir taklitçisi olarak aynı ölüm karnavalına katılmış bulunuyoruz.

Batı'dan ayrıldığımız tek taraf: Şuursuzluk.

Çılgınlığımıza "bilimsel" bir yafta yapıştırdık: Anarşizm. Oysa bu kör doğuşunun hiçbir izm'le uzak yakın münasebeti yoktur. Maâşerî bir kuduz, bir kendi kendini tahrip cinneti. Avrupa kendi yarattığı ifritleri tepelemek için elinden geleni yapıyor. Evliya‐ı umur (iş başındakiler) Batının bu gayretlerinden topyekûn habersiz.

Tekerlemelerle avunmağa çalışıyoruz. Oysa bu büyük yangını  şairane lakırdılarla söndürmeğe yeltenmek fikrî sefaletimizin hazin bir hücceti, hazin ve lüzumsuz. Önümde bir kitap duruyor: 1975'de Londra'da basılmış.  Adı: Şehir Terörizmi.  Yazan: Anthony Burton.

Aydın denen devekuşları, niçin bu ikaz edici neşriyata eğilmezler?

Devlet‐i Aliye'ye gelince... Nizama perestiş eden ceddimiz için nizamı tahribe yönelen her davranış  çılgınlıktı. Sultan faniydi, saltanat ebedî. Gerçi isyan ve iğtişaş (karışıklık) insanlık tarihinin kaçınılmaz afetleri. Ama Osmanlı'da hiçbir ayaklanmanın hedefi devleti yok etmek değildir.

Anarşi, anomi, terör.,.

Hangi adla yâd edilirse edilsin, korkunç bir buhranın pençesindeyiz.   Teceddüd illetinden doğan bir buhran.   Bin yıllık bir medeniyet parça parça yıkılır, toplum hayatına yön veren inançlar yok edilirken, şuursuz bir intelijansiya sevinç çığlıkları atıyordu. Ama zelzelenin yaptığı ve yapacağı tahribatı bütün dehşetiyle sezen ve mezar kazıcılara "Ne yapıyorsunuz?" diye haykıran vicdanlar da yok değildi.

Mustafa Sungur'un kitabı (Anarşi, Sebeb ve Çareleri, 1978), Bediüzzaman'ın bu korkunç felaketi önlemek için nasıl yarım asır çalıştığını anlatıyor. İktidar, kulaklarına pamuk tıkamayıp Nurslu Münzevi'nin ihtarları üzerinde düşünmek zahmetine katlansaydı. Ülkenin akıbeti bu kadar hazîn olmazdı belki.

BEDİÜZZAMAN'A GÖRE,

"dini terk edip  İslâmiyet seciyesinden çıkan bir Müslim, dalâlet‐i mutlaka'ya düşer, anarşist olur".

"Ruhunda kemâlata medar hiç bir halet kalmaz, vicdanı tefessüh eder, hayât‐ı içtimaiye için bir zehir olur".

"Laubaliler iyi bilsinler ki dinsizlikle kendilerini hiç bir ecnebiye sevdiremezler. Zira mesleksizliklerini göstermiş olurlar."

Müslüman başka bir dine giremez. Ne Hıristiyan olabilir, ne Yahudi, ne de Bolşevik.

"ÇÜNKÜ BİR  İSEVÎ MÜSLÜMAN OLSA, İSA ALEYHİSSELÂMI DAHA ZİYADE SEVER. BİR MUSEVÎ

MÜSLÜMAN OLSA, MUSA ALEYHİSSELÂMI DAHA ZİYADE SEVER. FAKAT BİR MÜSLÜMAN

MUHAMMED ALEYHİSSALATÜ VESSELAMIN ZİNCİRİNDEN ÇIKSA, DİNİNİ  BIRAKSA, DAHA HİÇ BİR

DİNE GİREMEZ, ANARŞİST OLUR."

Cemil Meriç
Devamını Oku »

Kur'an Tercümeleri

Kur'an başka bir dile çevrilemez.  Düşüncedir, ışıktır, musikidir.

Kur'an'ı çevirmeye kalkmak, insan idraki ile beraber gelişen ve gelişecek ezelî hakikatleri dondurmak, her çağa ye bütün insanlığa hitap eden Kelâmullah'ı, bir çağın ve bir insanın kısır ve zavallı idraki ile sınırlamaktır.

Kaldı ki Kur'an'ın yalnız zahiri manasını anlamak için büyük cehidlere, çetin hazırlıklara ihtiyaç var.

İmam Cafer Sâdık, "Allah'ın kitabında dört şey var" diyor, "ibarat, işarat, letaif, hakaik".   İbarat, yani kelime manası avam içindir,

İşarat, havas için.  Letaif, yani batmi mana, evliya (Allah'ın dostları) için.  Hakaik, peygamber için.

Bununla beraber Britannica Ansiklopedisi'ne inanırsak, 9. yüzyılda Süryaniceye çevrilmiş  Kur'an, 12. yüzyılda (1143) Latinceye. Basılması için 1543 yılını beklemek gerekmiş.

Arkasından da İtalyancaya (1547), Almancaya (1616) ve Hollandacaya (1641) aktarılmış. 1647'de Fransa'nın Mısır konsolosu André Du Ryer Arapçadan Fransızcaya çevirmiş  Kur'an'ı. Baştan sona yanlışlarla dolu bir tercüme. Alexandre Ross, Ryer'in tercümesini İngilizceye aktarmış. Ross ne Arapça biliyor, ne Fransızcası kusursuz. Kur'an diye sunduğu eserin Kur'an'la ilgisi yok.

1698'de papaz Maracci, Kur'an'ı Latince'ye çevirmiş ve bir reddiye döşenerek Padova'da bastırmış. Bütün hatalarına rağmen, o güne kadar yapılan tercümelerden en az kusurlu olanı bu.

Arapçadan  İngilizceye en ciddi tercüme George Sale'in (1734). Sonra Kasimirski'nin Fransızca tercümesi (1840). Defalarca basılan bu tercümenin İslâm'ı nasıl yanlış tanıttığı Elmalılı Hamdi Yazır'ın sert tenkitlerinden açıkça anlaşılmaktadır.

Arapça Kur'an'da ilk defa 1537'de Roma'da basılmış  ve Kilise tarafından tantana ile yaktırılmış.

Hinckelmann 1694'te Hamburg'da yayımlamış Arapça Kur'an'ı ama Avrupa'da basılan en iyi Arapça Kur'an Flügel'inki (1834).

1787'de Ruslar Molla Osman tarafından hazırlanan Kur'an'ı tab etmişler. Tahran'da taş  basması olarak 1828'de, İstanbul'da ise fotokopi olarak 1871'de yayımlanmış.

Tekrar edelim. Avrupa'da Kur'an'ın ilk ciddi tercümesi, Sale'in. Bu zat hakkında pek az şey biliyoruz.

Tercümeyi çok beğenen Voltaire, hazretin yirmi beş yıl Arabistan'da kaldığını, Arapçayı da, İslâmiyet'i öğrenmiştir. Voltaire gibi bir allamenin hükümlerinde bu kadar laubali oluşu, Batı'yı tanıyanlar için çok şaşırtıcı değildir.

Sale ayrıca, Bayle'in ünlü Kamus'unu İngilizceye çevirenler arasındadır. Ve bir Dünya Tarihi'nin bazı maddelerini kaleme almıştır. Kur'an'a yazdığı Giriş 132 sayfa.

Sale ne kadar tarafsız? Birçok Hıristiyanlar Sale'i, İslâmiyet ile Hıristiyanlığı aynı kefeye koymakla suçlamışlar. Hatta gizli din taşıdığını iddia edenler de çıkmış. Bütün bunlar mutaassıp Avrupa'nın hezeyanları. Kur'an mütercimi, "Giriş"de, Katolik kilisesinin  İslâmları Hıristiyanlaştırmak için çok yanlış  bir yol tuttuğunu vurguladıktan sonra, Kur'an'ı ancak Protestanlar cerh edebilir hükmüne varır. Ona göre, izlenecek yol, piskopos Kiddler'in Yahudiler için uyguladığı yöntemdir, yani önce cebir kullanılmayacak, sonra da akl‐ı selime aykırı telkinlerde bulunulmayacaktır.

"Muhammediler sandığınız kadar budala değildirler. Onları puta tapma, ekmek ve  şarabın Hazret‐i İsa'nın eti ve kanına dönüşeceği gibi inançlarla kandıramazsınız. Onlara kaba davranmak da yanlış. Terbiyeli olmak ve delilleri iyi seçmek zorundayız. Konuşurken Muhammed'in iyi tarafları olduğunu da belirtmeliyiz. Evet, Muhammed insanlığa sahte bir din kabul ettirmek suretiyle büyük suç işlemiş  ama kendine göre faziletleri de var. Bir defa yakışıklı, sonra ince bir zekâsı, kibar davranışları olduğu da gerçek. Fakirlere karşı cömert, düşmanlarına karşı alicenap."

Zavallı Sale'in bu kadarcık bir nezaketi (!) çağdaşlarınca büyük bir suç sayılmış. Bununla beraber, gerek tercüme, gerekse "Giriş", Avrupa'nın aydın çevrelerince iyi karşılanmış. Eser 18. asır filozofları için tek kılavuz kitap.

"Giriş", şu bölümlere ayrılmış.

Birinci bölüm: Muhammed'den önce ya da kendi deyimleriyle, Cahiliye Döneminde Arapların tarihi, dini, eğitimi ve âdetleri.

İkinci bölüm: Muhammed'in zuhuru sırasında Hıristiyan devletlerin, bilhassa Doğu Kiliselerinin ve Yahudiliğin durumu. Muhammed'in dinini yerleştirmek için başvurduğu yöntemler ve karşılaştığı şartlar.

Üçüncü bölüm: Kur'an hakkında. Hususiyetleri, nasıl yazıldığı ve nasıl yayıldığı.

Dördüncü bölüm: Kur'an'ın kaderi ve dinî vazifeleri ele alan olumlu hükümleri.

Beşinci bölüm: Kur'an'da yer alan bazı yasaklar.

Altıncı bölüm: Kur'an'ın şahıslarla ilgili bazı hükümleri.

Yedinci bölüm: Kur'an'a göre mukaddes aylar ve cumanın ibadete tahsis edilmesi.

Sekizinci bölüm: Başlıca mezhepler.

Hülasa, 19. asra kadar Avrupa'nın İslâmiyet hakkındaki bilgisi, Sale'in yazdıklarından ibaret. 18. asır Fransız filozoflarının görüşlerine yön veren, bu "Giriş" ve bu tercüme.

Çağımız Avrupa'sının İslâmiyet karşısındaki davranışı da daha emin kaynaklara dayanmaz. Geçen asrın sonlarında

Avrupa'nın bazı insaflı yazarları,  İslâmiyet'i Hıristiyanlıkta bir çeşit reform olarak göstermeye çalıştılar. Mesela Draper. 20. asrın tarafsız bilginleri için Kur'an, insanlığın kutsal kitaplarından biridir, Veda'lar, Upanişat'lar, Avesta, Tevrat, Homer'in Şiirleri vb. gibi.

Kaynakça:

Cemil MERİÇ hzl: Mahmut Ali MERİÇ Kırk Ambar [Kitap]. ‐  İstanbul :  İletişim, Cilt I 2009, Cilt II

 
Devamını Oku »

Devlet-i Aliyye'nin Demokrasi, Sosyalizm Gibi Davası Yoktur.

 

Bir İmparatorluğun Anatomisi

 

Birkaç gün önce Atatürk Eğitim Enstitüsü'nden çocuklar geldi.Nasıl kalmışlar,bilmiyorum.Kılıç artıkları.Biri müstağribler kervanı'nı ezbere okuyor.Ezberlemiş.''Efendim''dedi.''Reşid Paşa,İngilizler'in Ajanı''dedi.''Peki Cevdet Paşa,Reşid Paşa'yı neden seviyor?

Bir kere şunu kabul etmek gerek.Reşid Paşa,İngiliz burjuvazisinin ajanıdır,demek hem doğru,hem yanlış.Reşid Paşa,Batı'dan dostlar bulduğuna kanidir.Gneç yaşta Fransa'ya giden Reşid Paşa'yı artislerle,ajanlarla istila ettiler ve onu sadrazamlığa hazırladılar.Fransa'ya ve İngiltere'ye büyük bir samimiyetle yanaştı.

Osmanlı ricalinin tabii olan saflıkları,Batı'yı tanımamaları neticesinde oluşmuştur.Tanzimat ricalinin hiçbiri bugün anladığımız manada ajan değildi.Batılı,onlar için dosttu.O sıralarda Osmanlı gençlerinin temas ettiği çevreler,kapitalist çevrelerdi,bürokratik çevrelerdi.Sosyalizm gibi çok önce doğan bir düşünce ile temas kuramazlardı.

Esasen sosyalizmin öteki şekillerinin,Saint Simonculuk,Furyecilik,Proudhonculuk için bir klise yoktur.Marks enternasyonali kurmuş ve Avrupa'nın esasen tanıdığı dili konuşmuştur,kini.

Marksistler ise Ermeniler'dir,Rusla'dır.Çünkü onlar için Osmanlı devrilmeliydi.

Devlet-i Aliyye'nin demokrasi,sosyalizm gibi davası yoktur.Resmi planda devletin sosyalizme,demokrasiye ihtiyacı yoktu.

Cemil Meriç
Devamını Oku »

Rönesans bir ideolojidir

Rönesans bir ideolojidir

Rönesans diye birşey yoktur evladım,yoktur öyle birşey.Rönesans bir ideolojidir.Hele Almanyada rönesans hiç yoktur.avrupa için ronesans bir çürüyüştür diyor birçok filozof

Rönesans Batı'da iktisadi bir yükseliştir.Amerika'nın keşfi,sömürgeler altın yağdırmıştır Avrupa'ya.Rönesansta göze hitab eden ihtişamlı mimari eserler,heykeller yapıldı sadece.Bunu orta çağın fikirlerine bina ettiler.Bir ahmak seneler sonra kalktı bu harekete Rönesans dedi,yeniden doğuş manasına.Halbuki öyle birşey yok.

Rönesans fikri kaynağı şarktaki İslam Medeniyetidir.Dante şiirin unsurlarını ve ölçülerini Endülüs müslümanlarından alır.Batı'nın o zamana kadar şiirinde aşk,kadın,gül,bülbül yoktur.

 

Cemil Meriç İle Sohbetler - Halil Açıkgöz
Devamını Oku »

1933 üniversite reformu

1933’te üniversite inkılabı yapıldı. Bu ne demek? Milletler arası Yahudi ilim adamlarının üniversitemizi işgali demekti. Nazi Almanyası’ndan kaçan ne kadar Yahudi profesör varsa Türkiye iş verdi. Onlar da hiç tereddüt etmeden geldiler, imkanlar biraz kıttı ama olsundu, çalışabileceklerdi ya, yeterdi onlara. Türkiye’ye gelen Selanikli dönmeler vardı, onların çocuklarını da asistan yaptılar. Bizi üniversitemizin kuruluşu pis ve mülevvestir.

Tanzimat'ta tıp kuruldu.Tıp tekniktir.Düşünce değildir.Üniversite düşünce demektir.Fakat bizde üniversiteyi yabancılara kurdurdular.Dünyanın hiçbir milletinde üniversiteyi yabancılara kurdurmamışlardır.

Kendi dilimizi,tarihimizi tedkik etmek için illa milletler arası bir dile mi ihtiyaç var?Türk ve loji kelimeleri nasıl çiftleşir?Türk Türk'ün,loji Rum'un.

 

Halil Açıkgöz - Cemil Meriç İle Sohbetler

1933 üniversite reformu
Devamını Oku »