Kara GâvurÜç yaşına yeni basmıştın ki, Anadolu yeni bir kıyama ‘ hazırlanıyor, cepheden dönenler, tekrar cepheye sevk olunuyordu. Sen masumane soruyordun:
- Ana, bu amcalar nereye gidiyor?
Cepheye yavrucuğum, gâvurları gırmaya..
- Ana, gâvurlar da kim, nasıl adam bunlar?
- Hep kötülük yaparlar yavrum; onlar bize benzemezler. Allaha, Peygambere inanmazlar!... Babam da şehit eden o herifler. Baksana kahrolasılar yine üzerimize çullandılar. Bu amcalar onlarla dövüşmeye gidiyor. Gâvurlar. şapkalı herifler...
Ana ne şapkası, nasıl şey bu?
Anacığın bir türlü bunu tarif edemedi. Nemli gözlerle harmanı yerinde toplanan askerlere bakıyordu. Sen yine soruyordun.
Ana, gâvur dediğin kapkara bir şey mi?
Evet yavrum!...
Gâvurun ŞapkasıO zamandan beri ne zaman bir gâvur kelimesi duysan, İçine kapkara bir şey çöker! İsli pisli kapkara bir şey!...Fakat senin aklın şapkaya takılmıştı; çocukluk bu ya.
Mütemadiyen onu soruyordun:
Ana şapka, şapka!...
Anan kızar gibi oldu. Ne bileyim yavrucuğum, gâvurların başlarına geçirdikleri şeymiş!..Benim bir amcam vardı; o anlatırdı; askere gittiğinde görmüş. Abdest alınan leğeni göstererek: "İşte buna benzer bir şeymiş!"
Çocuk muhayyilende, babanı şehit eden gâvurlar iyice teşekkül etmiş, canlanmıştı. Leğen gibi, kapkara şapkaları olan adamlar... Gâvurlar...
Harman yerine giderken hep bunları düşünüyordun. Anan, elinden tutmuş seni oraya götürüyordu. Aman ne de kalabalıktı burası... Anan gibi kadınlar, senin gibi çocuklar, amcalar, dayılar, babalar hep burada toplanmıştı. Herkes susuyor, önde sarıklı bir adam, hoca efendi, yüksek sesle cemaate bir şeyler söylüyordu. O da anan gibi gâvurlardiyordu; farz, vacip, cihat, cennet, cehennem, şehit, gazi, vatan, millet, ırz, namus kelimelerini sık sık tekrarlıyor, halk kollarını göklere kaldırmış "âmin!" diyordu. Sanki her "âmin!" deyişte bir sürü gâvur ölüyordu!... O kadar kuvvetli ve içtendi bu dualar!
Şehadete YolculukAnan ağlıyordu, sen ağlıyordun. Âmin! Âmin! Âmin! Yerler gökler âmin sedaları, yarabbi yarabbi! nidalarıyla dolmuştu... Sonra birdenbire bir karışıklık oldu. Herkes birbi- riyle sarmaş dolaş oluyor, helâlleşiyorlardı. Yukarı mahalleden bir kadıncağız oğlunun boynuna sarılmış, bırakmıyordu. Herkes bu ana ile oğula bakıyordu. Öteki askerler hayli uzaklaşmışlardı. Oğulcuk, anasının ellerinden öperek:
"Hakkını helâl et şefkatli ana.
Canım feda olsun öksüz vatana."
dedi, gitti.
Gittiler!...Bir daha geri dönmediler. Vatan öksüz, çocuklar yetim, analar dul kalmıştı!... Harman yerinde ağlamayan kalmadı. Kalabalık, askerleri nemli gözlerle bir müddet daha takip etti. Nihayet askerler görünmez oldular!... Bu memleketin bu toprağın çocukları, bu memleket için bu topraklar için can vermeye» kan vermeye gidiyor lardı..O günleri hiç unutmadın değil mi? Dualar... Âminleri, askerleri,sarılanları ağlayanları... Anacığınla birlikte evinize dönmüştünüz. Eviniz bomboştu! Yalnız sizin ev değil, bütün evler, yollar, sokaklar bomboştu!
Memleket baştan başa bir dullar, yetimler memleketi oluvermişti !...
Dünkü gibi hatırlıyorsun değil mi? Bir gün anan yine namaz kılıyordu, vatanın selâmeti için dualar ediyor, sen de minicik «avuçlarını sonsuzluğa doğru açmış, ince titre korkulu seslerle "âmin!" diyordun. Bu dualar, yalvarmalar o milli falakalı, babanın üzerine yürüyen ogavurları hatırlatıyordu. Anan henüz secdeden kalkmamıştı ki,sen kollarına atıldın! Anacığının boynuna aarılarak,yüzünden gözünden öptün. "Ana babamı öldüren gâvurları ben öldüreceğim'’ dedin! Anan gözleri yaşararak gülümsedi:
"Büyü da yavrum, büyü de inşallah.*
Güzel İzmir, Güzel AydınCephelerden kara haberler geliyordu. Yunanlılar İzmir’i işgal etmişlerdi, düşman ilerliyordu. Bu haberleri Kâtip Haşan Efendi cerideden okumuştu. Gidenlerden bir haber yoktu. Her yeri matem kaplamıştı. O sıralardaki ortalığa şöyle yanık bir türkü yayılmıştı:
Dogma güneş yasımız var,
O it haber ver diyar diyar,
Türk'ün kolları bağlandı,
İzmir'i ondan aldılar.
Aydın Aydın güzel Aydın.
Ah bir kerre kurtulaydın.
Karalar mı giydi bu yaz.
Yeşil duvaklı bağların.
Kargalara mesken olmaz.
Bülbül yuvası dağların.
Aydın Aydın güzel Aydın,
Keşke yanıp yıkılaydın.
Bunu mektep çocukları söylüyordu. Bu şarkı ağızlardan ağızlara, bu yas, gönüllerden gönüllere, diyarlardan diyarlara dolaşıyordu:
Doğma güneş yasımız var,
git haber ver diyar diyar!.
Artık sen de büyümüş, altı yaşına girmiştin. Bir sabah anan seni giydirdi kuşattı; mahalle mektebine götürdü."Eti senin, kemiği benim" diye hocaya teslim etti. Bu hoca efendi harman yerinde gördüğün hocaya benziyor, bu da düşmandan bahsediyor, küffarın hâk ile yeksân olması için Cenabı Hakk'a dualar ediyor, size de“Amin" demenizi söylüyordu.
Nihayet dualar kabul olundu; rüyalar hakikat oldu .Cephelerden sevinçli haberler geliyordu. Türküler, şarkılar. havalar değişivermişti:
İnönü dağlarımla çiçikler açar Altın gülmüş ordu ateşler saçar.
Bozulmuş düşmanlar yel gibi kaçar
Yaşa Mustafa Kemal Paşa yaşa ismin yazılacak mücevher,yaşa
Ölenler dirilmiş, gidenler gelmiş gibi herkes sevinç içindeydi. Anan şükrediyordu. "Bu günleri bize gösteren Rabbime binlerce şükür" diyor, secdelere kapanıyordu.
Sen yerinde bir türlü duramıyor, anacığına sualler soruyordun !...
- Ana bu Kemal Paşa da kim?
- Evvel Allah’ın, sonra baban gibi yiğitlerin yardımıyla memleketi, gâvurlarınelinden kurtardı; anası atası nur içinde yatsın! O şapkalı herifleri denize doktu...
- Ana gidenler hep gelecekmiş! Babam da gelecek mi? Anacığın senin bu sualine ağlayışlıbir gülüşle cevap verdi: Hayır oğlum. Baban cennete gitti. Şehit oldu. Peygamberimiz Hz. Muhammed "Şehitler cennette benim yanımdadır" buyurmuş; onun mertebesi, yeri çok yüksek. Zaten sağlığında rahmetli, Peygamberimizin bu hadisini tekrar eder "Bir şehit olsam, ah hir şehit olsam" der dururdu, işte muradına erdi. Allah şefaatinden mahrum etmesin yavrum.
Sen susuyordun. Yutkundun, yutkundun! Bir şey diyemedin! İçinden kendi kendine ; "Herkesin babası gelecek, benim babam... Benim babam cennette imiş. Cennet...’' Cennet, deyince yüzün gülüyor, gözlerinin önünde san, pembe, yeşil rengârenk bir âlem, sonsuzluğa doğru akıp gidiyordu. "Cennet, babam cennette. Cennet çok güzel. Ama ne yazık ki babam burada değil, yanılmada değil, babam gelmeyecek!..."
Ana Mustafa Kemal Paşa da Cennette mi?
. - Hayır oğlum, o bizim başımızda, dünyada - Cennet dünyadan değil mi? O kadar akıllı, büyük adam dünyada ne duruyor, Cennete neden gitmiyor?
…………………………………….
Kimi derdi ki, "Bu adamlar bir oğlan çocuğunu kesmişler, kazanda kaynatırlarken zaptiyeler tarafından yakalanmışlar."
Bir başkası, "Hadi giz sen de, bunlar beş vakit namazını kılan insanlar öyle şey yapmazlar."
Bir diğeri "Kemal Paşanın kanununa karşı gelmişler, isyan etmişler."
Ötekisi "Şapka giymeyiz diye tutturmuşlar, onun için sürmüşler, bu adamcağızları buraya, bizim herifler nasıl giyecekler bilmem ki. Sen bilirsin yarabbi!.Gördün mü sen başımıza bir geleni!..."
Böyle konuşmalar oluyor, haberler yayılıyordu. Anacığın belki de bu dedikoduların tesiri ile "Sus yavrum sus, sonra bizi asarlar" diyordu. Halk korku, merak ve tecessüsle karışık bir şaşkınlık içindeydi.
Gâvur MuallimSen istemeye istemeye, çekine çekine mektebe devam ediyordun. Bir gün muallim bey, size dönerek "Çocuklar
Allah var mı söyleyin, bakayım?!" dedi. Çocuklar şimdiye kadar duymadıkları, düşünmedikleri bu sual karşısında şaşkına döndüler. Belki de korkularından ses çıkarmadılar. Fakat sen duramadın!..."Var!" diye bağırıvermiştin... Muallim bey güldü. "Böyle bir şey yok çocuklar. Bunlar kocakarı masalı, yalan..." dedi...
Talebelerin şaşkınlığı büsbütün artmıştı. Masal, yalan!...Şimdi masallardaki devleri düşünüyorlardı. Acaba "Allah" dedikleri böyle bir şey olmasın!... Muallim tekrar söze başladı: "Çocuklar!" dedi." Şimdi hep bir ağızdan Allahımbize şeker ver! diyebağıracaksınız. Çocuklar hep bir ağızdan bağırdılar:
"Allahım bize şeker ver!"
Hiçbir cevap veren olmadı!...
"Muallim Bey bize şeker ver " diye bağırdılar:
Muallim Bey sırıtarakarkasını döndü, sakladığı yerden bir mikdar şeker çıkardı,çocuklara birer ikişer dağıttı.
Çocuklar şaşkın, ürkek nazarlarla muallime bakı yorlardı. Kimse olup bitenlerin manasını anlamamıştı.Bütünsınıfı derin bir sükût kaplamıştı. Şekerleri, kimisıranın altına attı, kimi içine koydu. Herkes işin sonu nereye varaoakdiye düşünürken muallimin sesi tekrar yükseldi: “Görüyorsunuz ya çocuklar, Allah yok... Olsaydı beni gördüğünüz gibi onu da görürdünüz! Şeker istediniz, bağırdınız! Duymadı, getirmedi, vermedi! Olsaydı, duyar, gelir, getirir verirdi. Bak benden istediniz getirdim, verdim!... Çünkü ben varım, siz varsınız. Veren de biziz. alan da. Sonra, muzaffer bir eda ile güldü: "Öyle değil mi?" Sen tam o sırada elinde terden yapış yapışolan şekeri adamın yüzüne fırlattın "Sen gâvursun" diye bağırdın!... Muallim seni tokatladı, kulağından tutup dışarı attı. Sen ağlayarak evine gidiyordun. "Bu adam anar mm anlattığı, babamı öldüren gâvurlardan olacak. Başında şapkası var. Üstelik Allah’ı da inkâr ediyor. Hani,onları biz denize dökmüştük. Bunlar nereden çıkıp geldiler? " diyor, ağlıyordun!...
Şapkalı KurtarıcıBir gün sonraki derste, muallim kara tahtaya tıpkı kendisi gibi şapkalı bir adam resmi astı. "İşte bizim Allahımız. bunu gözümüzle görüyor, elimizle tutuyoruz. Bu, bizi kurtaran, yoktan var eden Mustafa Kemal!..." diyordu!.., Sen iyice bakıyordun." Hayır, bu anamın anlattığı, yatağımın baş ucuna astığım Kemal Paşa değil. O başka. Hem o Allah değil ki, Allahın paşası. Tıpkı bizim gibi insan!... Allah olur mu hiç?" Mütemadiyen kafamdan bu ve buna benzer düşünceler geçiyor, bağırmak istiyor, bağıramıyor, yutkunup duruyordun. Daha evvel yediğin tokadın acısını hâlâ unutmamıştın... Sonra mualliminiz kara tahtaya, son kelimeleri, "Yaratan kurtaranlarla biten bir manzume yazdı. Çocuklara: "Hepiniz bunu Fatiha gibi ezberleyeceksiniz, sonra karışmam ha..." dedi.
Bir Bayram GünüBir bayram günüydü.Yeni bayramlardan biri.Sizi harman yerine topladılar.Sıra sıra dizdiler.Küçük küçük kağıtlar, bayraklar ve yeşil dallarla süslenmiş yüksekçe bir yere, paltosunun arkası koyun kuyruğuna benzeyen bir adam çıktı. Evvelâ adam 5 dakika sııkût edeceğiz dedi; tam 5 dakika zaptiye gibi "hazır ol!” vaziyetinde durdu. Sonra yırtılırcasına haykırmaya başladı: "Padişahlar, hainler, zalimler." Böyle bir şeyler söylüyor, hiddetinden nutuk verdiği yer sallanıyor, arkasındaki kuyruk gibi şey de inip kalkıyordu. Bize dönerek : Bu vatanı o yarattı, sizi o yarattı. Biz yarattık; o. biz. O... Mütemadiyen "O" “Biz" deyip duruyordu.
Sen düşünüyordun; "Eyi amma vatanı bu adamlar mı yarattı? Eskiden vatan yok muydu? Bu dağları, bu taşlan bunlar mı yarattı? Hani ya ölmemişler, yaralanmamışlar? Vatanı kurtaran babam, babam değil mi?"
Dört beş sene evvel aynı yerde okunan duaları, cepheye giden askerleri, analarının babalarının boynuna sarılanları hatırlıyordun. Hani onlar, nereye gitti? Vatanı kurtaran onlar değil mi? Onlardan kimse yok? Bu adamlar da kim, nereden çıktı bunlar? diyordun?...
Akşam mektebin salonunda bir müsamere verilecekti. Buraya herkes davetli idi. Sen de gittin. Arkadaşlarından çokları müsamereye iştirak ediyorlardı... Muallim seni nedense almamıştı. Bakalım, neler olacaktı? Herkes merakla bekliyordu. Nihayet perde açıldı. Bir köşede göbekli, kaim boyunlu bir hoca minderin üzerinde oturmuş, sallana sallan a bir şeyler okuyordu. Elinde meşin kaplı bir kitap vardı, Kur’an-ı Kerim’di galiba. Hem okuyor, hem de arada sırada geyiriyor, her geyirişinde "estağfurullah!" diyordu. Hocanın hemen başının üzerinde bir falaka, diğer köşede de çerçeve içinde âyetyazılı bir levha asılıduruyordu. Derken odayı pejmürde kıyafetli, burnu sümüklü bir sürü çocuk doldurdu. Çocuklar ezile büzüle hoca efendinin karşısında diz çöktüler. Hoca gâh kitaba, gâh öfkeli öfkeli çocuklara bakıyordu. Sık sık geyiriyor; hemen arkasından basıyordu: "Estağfurullah*!! O kadar kerih, o kadar iğrenç vaziyetler alıyordu ki adama bakıp da tiksinti duymamanın imkânı yoktu. (Tabiatıyla bütün bunlar Müslümanlığı ve onu temsil edenleri tezyif, tahkir etmek, halkın gözünden düşürmek için ustaca tertip edilmiş oyunlardı.)
Eski Mektep-Yeni Mektep Aradan çok geçmeden içeriye genç, çarşaflı peçeli bir kadın girdi. Bu kadın değil, erkekti; amma mahsus-tan kadın kıyafetine girmişti. Gitti, hocanın elini öptü,dizçöktü. Hoca göğsünü açmasını işaret etti. O da iliklerini çözdü. Hoca efendi diviti, kamış kalemi çıkardı,kadına yanaştı; bir besmele çekti; kalemle göğsüne yazı yazmaya başladı. Yazıyor, olmadı, deyip diliyle yalıyor, tekrar yazıyor, ağzından. Siftah Bismillâh kelimeleri dökülüyordu. Derken, setre pantolonlu bir bey de arkasında maiyeti, içeriye girdiler. Adam, "Bu ne rezalet!...” diye bir tehdit savurdu. Çocuklar, hoca, hep birden ayağa kalktılar. "Dışarı!" emrini verdi. Sonra rahle üzerindeki kitabı alıp yere fırlattı. Bastonu ile köşede asılı levhayı kırdı. Falakayı indirdi. Onun yerine Kemal Paşanın bir resmini ve "Cumhuriyetçiyiz, Halkçıyız, Lâikiz, İnkılâpçıyız, Devletçiyiz, Milliyetçiyiz" yazılı bir levha astı. Sizi de dışarı çıkardı.
Hocayı da zaptiyeler sürüklediler götürdüler. Çok geçmeden pejmürde kıyafetli çocukların yerine, beyaz yakalı, temiz giyimli bir sürü çocuk içeri girdi. Bunlar aynı çocuklardı. Bu çocuklar hep bir ağızdan: "Türküm, Doğruyum, Çalışkanım" tekerlemesini söylediler. Perde indi ve müsamere böyle bitti.
Eski Mektep-Yeni Mektep müsameresi. Sen ömründe böyle pis pis geyiren, âdeta geviş getiren hoca görmemiştin. Bunu nereden bulmuşlardı. Ne iğrenç adamdı bu. Bu hoca harman yerinde halkı cihada davet eden, dualar okuyaıthoca efendiye hiç mi hiç benzemiyordu.
O günlerde kasabada Kur'an-ı Kerim’i yere atmışlar, yırtmışlar gibi dedikodular alıp yürüyordu. İhtiyarlar "Allahımne günlere kaldık!.diyorlar, gizli, hararetli hararetli konuşuyorlardı.
Büyüklere göre Deccal ya çıkmış ya çıkacaktı. Olup bitenler hayra yorulacak şeyler değildi. Her gün MuhiddiniArabi gibi İslâm büyüklerinin kitabı açılır, "elif," "lâm," "mim" gibi rumuzlardan istihraçlar yoluyla neticelere varılır, günün hâdiseleri bu saviyeden mütalâa olunurdu.
Ak sakallı bir ihtiyar, hem ağlıyor, hem söylüyordu. Ben. diyordu, "Üç oğlumu bunun için mi şehit verdim?
Şehit evlâtlarının çocuklarının gözleri önünde, babalarının uğrunda can verdiği, son nefesinde elinden, dllin-den düşürmediği. Kur’an-1 Kerim’i yerlere, ayaklar altına atsınlar ha!...Kendileri neye inanırlarsa inansınlar, nasıl yaşarlarsa yaşasınlar, fakat bizim dinimize, kitabımiza, işimize karışmasınlar" diye sızlanıyor, bir taraftan da torunlarına "Dışarı bakın oğul kimse olmasın... Son..." diyordu. "Sonra" nın sonu gelmiyor, onun yerine gözlerinden yaşlar geliyordu..
Müsamere hâdisesi vicdanları öylesine sarsmış,
gönülleri öylesine kırmıştı ki... Yalnız bu kasabada değil, memleketin her köşesinde buna benzer hâdiseler oluyordu. Herkes şaşkınlık içinde idi. Her gün. her an âdeta yeni bir felâket bekleniyordu.
Kaymak TabağıArtık sen bir hayli büyümüştün. Anan yemedi içmedi, dişinden tırnağından artırdığı birkaç kuruşu "Oğlum okusun, adam olsun" diye tahsilin için ayırdı; seni yakınınızdabulunan bir şehre, orta mektebe gönderdi. Bu şehir senin için yepyeni bir âlemdi. Caddeler, dükkânlar, meydanlar, mektep, arkadaşlar... Pansiyon hayatı. Senden daha büyük arkadaşlarının açık-saçık kokuşmaları. Şimdiye kadar duymadığın şeyler. Bunları hem korku, hem merakla dinliyor, acayip acayip şeyler düşünüyordun... Şimdiye kadar nefsinden, cinsiyetinden habersiz, anacığının yanında bir kuzu gibi büyümüştün. Şimdi bu muhit, arkadaşlar, hemen her gün yatağa yatar yatmaz birbirinden daha cıvık, gıcıklayıcı hikâyeler. Henüz maddî değilse bile manevî bekâretini tozuyordu.
Bir gün arkadaşlarından biri "Kaymak Tabağı" isimli müstehcen bir kitap ele geçirmişti. Çocuklar yiyecek gibi bu kitabı elinde tutan arkadaşın etrafında itişe kakışa toplanmışlanmışlardı.
- Oku ulan!...
- ineklik yapma be!...
- Ağzımın suyu aktı!...
Vay anam kaymak tabağı.
Har kafadan bir ses çıkıyordu.
Kaymak Tabağı okunmaya başlıyor: Aman Allahım. Apaçık…Girdi çıktı edebiyatı. Tenasül uzuvlarının boyuna bosuna, derinliğine varıncaya kadar. Kitap okundukça çocuklar bir elimi ceplerinde birbirleri üzerine yığılırcasına daha beter sıklaşıyorlar, okunanları yutar gibi nefes nefese dinliyorlardı Han karşıdan bunlara merakla bakıyor, okunanların bazılarını duyuyordun. Amma arkadaşların hemen hepsi Kaymak Tabağı'nı Adeta ezberlemişler, ballandıra ballandıra teneffüslerde, yatakhanede, şurada burada anlatıyorlardı. Hatta akça pakça etli toplu bir kız talebeye Kayma Tabağı ismini vermişlerdi. Çocuklar kızın an kasından, "Kaymak, ne hoş olur ko..." diye bağırıyorlardı.
Mektep 19 Mayıs şenliklerine hazırlanıyordu. Hemen her gün mektebin önündeki sahada provalar yapılıyordu. Kız erkek bir arada... Bu, çocuklar için bulunmaz bir fırsat, doyulmaz bir seyirdi. Mektebin ileri gelen başarılı kızlarını kendi aralarında paylaşmışlar, kızların asıl isimleri âdeta unutulmuş, "benimki" "seninki" "onunki" oluvermişti. Kaymak Tabağı'nı aralarında bölüşememişlerdi. Ona herkes sahip çıkıyordu.
Çıplaklar Bayramı 19 Mayıs günü. İçleri bayıltan bir sıcak vardı. Bahar, gençlik. Çırılçıplak soyunmuş, açık tarafları kapalı taraflarından fazla yeni gençlik! Yeşil çimenler üzerine serilmişti. Cimnastik gösterileri yapacaklardı. Başta vali olmak üzere hükümet adamlarının hepsi vardı. Gençler bir arkaya, bir öne, bir sağa, bir sola, defalarca eğildiler, büküldüler, gerilediler. Herkes tarafından görüldüler, alkışlandılar. Bugün kim bilir kaç yüz genç içini çekti. Kim bilir daha neler neler çekti.
Kenarda durmak, bu şeylerden iğrenmekle beraber, bu hava az çok seni de içine almış, çocukluğun o pembe, masum havasını ifsat etmişti. Kaymak tabakları, şehvet sahneleri, arkadaşların sululukları, anlatanlar, anlatılanlar!... Hepsi feci şeylerdi...
Osmanlı 'ya SövgüOrta mektepte, size Yurt Bilgisi dersine giren şişmanca göbekli, apalapal yürüyen. Kıbrıslı bir adam, vardı. Yaşı bir hayli ilerlemesine rağmen, talebelerin içine karışır, millî bayram olarak kabul olunan günlerde nutuklar çeker, "Yaşımın ilerlemesine bakmayın, ben de sızdenim; Cumhuriyet neslindenim" derdi!... Talebeler alkışladıkça bu tüyleri dökülmüş, göbekli adam daha da gençleşir, küçülür küçülür giderdi. İşte bu akşam da 19 Mayıs'ın şerefine bir müsamere verilecek mutlaka, o çıkacak inkılâptan,Cumhuriyetten bahsedecekti. Liseye felsefe dersine giden bu göbekli muallimi tanımayan yoktu. Hemen bütün bayramlarda meydana bu çıkar, her sene aynı şeyleri söyler, aynı alkışları toplardı. Bu gün de öyle. "Cumhuriyet" dedi, "medeniyet" dedi, "memleket" dedi, "yetlerin ’ üzerine zevkle öyle basarak net ve sert telâffuz ediyordu ki âdeta kendi sesine hayran, kendi sesinden kuvvet alıyordu. Halka hitaben "Artık padişahlık, halifelik devri bitmiştir. Kendilerini yeryüzünde Allah’ın gölgesi sanan bu adamlar, alçak Hanedan düşmanla iş birliği yapmış, sonra kaçıp gitmiştir. Hem Allah cisim değildir derler.hemde biz Allah’ın gölgesiyiz derler; böyle mantıksız seyolur mu hiç? Bir şeyin gölgesi olabilmesi için o şeyin cisim olması lâzım. Her şeyin gölgesi kendine benzer. Allah’ın
gölgesi de padişahlarmış. Bak sen şu işe!" Felsefe hocası, felsefeyi siyasete âlet ediyordu.
Salonda gülüşmeler oldu. Kendilerini Allah sanan bu alçak adamlar... Bizi kurtaran Atamız... O en büyük insan, o en büyük varlık... Yaratıcı o. Köhne zihniyetleri yıktı, örümcekli kafaları parçaladı. Modern, asri. Kant -Kont daha bir sürü şeyler söyledi. Fakat halk bunlardan fazla gir
şey anlamadı. Ama yine de alkışladı. Arkasından müsamera. Yine eski devre atıp tuttular. Din adamlarını tezyif, terzil eden sahneler gösterdiler.
Göbekli Hatip 19 Mayısın ertesi günü size Yurt Bilgisi dersi vardı... Anlaşılan göbekli nutukçu mualliminiz müsamerede çektiği nutkun hızını alamamış, içinde daha birçok şeyler
kalmışolcak ki bir nutuk edası ve sedası ile inkılâptan, köhne fikirlerden bahsetmeye başladı. "Halkın karşısında fasla açılamadım, ne de olsa onlar cahil. Siz inkılâp çocukları. Atatürk neslisiniz... Ben de kafa, ruh bakımından sizin gibiyim. Memleketi düşmanlardan temizledik. Memleketten düşmanları kovduk. Fakat vazifemiz bitmemiştir arkadaşlar. Kovduğumuz o düşmanlardan da beter düşmanımız var: Taassup ve cehalet kaynağı, Allah fikridir. Meselâ Kıble dedikleri nedir? Kabe dedikleri nedir? M uslumunlar hacca gittikleri zaman Kâbe'yi tavaf ederler. Kâbe bir kara taştan ibarettir. Müslümanlar, namaz kılanlar bu taşa doğru yönelirler. Hicaza gidenler bu ta-şın etrafını çepeçevre kuşatırlar, namazlarını öyle kılarlar. Taşı kaldırın, namazdakiler yüz yüze gelirler. Şu hâlde insanlar, insanlara taparlar!... Bunu doğrudan doğruya yapamazlar. İşte böyle bir taşın, bir perdenin arkasına gizlenirler. Sonra Tevfik Fikret’ten:
Beşerin böyle dalâletleri var.Putunu kendi yapar, kendi tapargibi, imanları, vicdanları sarsıcı, yıkıcı şiirler okudu. Sınıfta çıt yoktu. Herkes yarı hayran, yan şaşkın bir hâlde idi... Bu Yurt Bilgisi muallimi ne yaman, ne zeki adamdı. Şüphesiz çok derindi. Onun bildiğini kimse bilemez, anlattığı şeyleri kimse anlatamazdı. Amma bu adam herkesi rahatsız ediyordu. Bir nevi gönül ve kafa rahatsızlığı veriyordu insana.
Şimdi kalplerde, zihinlerde yerleşen, sevilen, tutulan bir kuvvet kayboluyor, âdeta her yer ve her şey boşalıyor, tutunulacak, sevilecek, kendisine bağlanılacak hiçbir şey kalmıyordu. Boşluk, boşluk, ebedî boşluk!... İnsanın yaşayabilmesi için her şeye inanması, tutulması gerekirdi. Çocuklar işte bu boşluktan korkuyorlardı. Kimsede itiraz etmeye, sual sormaya mecal yoktu. Hakikaten de doğru, makûl diyorlardı içlerinden çocuklar. "Kara taşı, Kabe’yi kaldırın insanlar yüz yüze gelirler, şu hâlde insanlar insanlara taparlar." Yurt Bilgisi muallimi bunu kaç defa tekrar etmişti. İlk mektepteki "şeker" seni pek aldatmamıştı amma bu öyle değildi. Adam doğru söylüyordu. Fakat sen ve arkadaşlarınız çok sevdiğiniz birisini, çocukluk arkadaşınızı kaybetmiş gibiydin is. O gecelerin gündüzlerin sahibi, seven, acıyan, duyan, duyuran Ulu Tanrı'nın yerine şimdi kapkara bir taş oturmuştu. Hatta muallim bir aralık. Peygamber hakkında, "Hz. Muhammed de putperestti, bu taşın kutsiyetine inanmıştı. Kabe’deki bütün puttan devirdi ği hâlde ona ilişmedi" demişti. Bu sözlerle de ismi geçince kalplerinizin daha şiddetle attığı Hz. Muhammede karşı olan sevginiz sarsılmaya başlamıştı.
Selânikli TarihçiSelânikli tarih muallimi daha ileri giderek. Peygamberi dokuz karı almakla, şehvetperestlikle itham etmiş, hac meselesinde de Muhammed "Baldın çıplak hemşerilerinin geçimini temin için yapmıştır bunu... Hacca gitmek Islamın şartları arasına bu düşünce ile girmiştir" demişti Böylece aile ile mektep, babalarla çocuklar, nesiller arasına nifaklar sokuluyor, uçurumlar açılıyor, bu uçurum gittikçe korkunç bir hâl alıyordu.
Hâlbuki Kıble, Müslümanların bir noktaya yönelmesi, fikirde, imanda, amelde, gayede birliği gösteriyor, ibadette, Müslümanlar arasındaki intizamı ve ahengi temin ediyordu. Karataş bir sembol, mukaddes bir işaretten ibarettir. Fakat o zaman siz öyle şeyleri düşünecek seviyede değildiniz...
Çok evlenme meselesine gelince Hz. Muhammed bütün gençliğini yaşlı bir kadın olan Hz. Hatice ile geçirmiştir. Elli üç yaşına kadar bu kadınla iktifa etmişti. Hz. Hatice ölünce! siyasî ve dinî birçok sebeplerle olmuştu bu evlenmeler.
İki gün sonra tarih dersinde buna benzer diğer bir hâdise oldu. Mavi gözlü, san saçlı, Selânikli olduğu söylenen o tarih hocası. Bu adam sizi Allahın günü “Aptallar, geri kafalılar, öküzler! Zaten Anadolu’dan adam çıkmaz ki. Atatürk olmasa hepiniz Şâirdiniz, köle olacaktınız“ gibi sözlerle azarlar, kötülerdi.
O günkü dersiniz İslâm tarihi idi. Hz. Muhammed‘den,İslâmîyetten, Kur’an-ı Kerim den bahsediyordu. Amma nasıl! Bu, Yurt Bilgisi hocasından da beterdi.
Mevzu Kuran, Cebrail, Vahiy meselesine gelince,adam şöyle bir hikâye anlattı: "Bir gün hocanın biri ab-dest alıyordu. Yanına yaklaştım. Merhaba Hoca Efendidedim. Mukabele etti. Hocam sana bir şey soracağım :
“ Allah mekândan, zamandan münezzeh değil mi?
- Hay hay, elbette. Ona ne şüphel
- Peki, Allah’la Peygamber arasında Cebrail’in gelip gittiğini. Peygambere Allah’ın emir ve nehiylerini getirdi- ğini söylüyorsunuz değil mi?
Zaman meselesine gelince: Her gelen giden, olan-biten bir zaman içinde cereyan eder. Bu hâdisenin de bir zaman içinde cereyan etmesi lâzım. Şu hâle göre, Allahın zamanın, mekânın dışında, üstünde, dinî tabiriyle "zamandan mekândan münezzeh" olmaması lâzım "deyince, hoca efendi gazaba geldi" Neuzübillâh!... Şimdi bir kan çıkacak!" dedi, hemen camiye girdi. Tarih muallimi gülüyor, "Bu hâdise üç-beş sene evvel cereyan etmişti" diyordu.
Adam "Ç" ve "Ş" harflerini "J" gibi telâffuz ediyordu. Onun için herifin adını siz (üj - bej) koymuştunuz. Amma onun size koyduğu daha müthiş bir şeydi. Âdeta kalbinize bir bomba yerleştirmişti. Hakikaten de "öyle" diyordunuz. Cebrail gelip gittiğine göre, Allah da bir yerde, bir yeri olması lâzım. Böyle diyor, böyle düşünüyordunuz.
Tarih muallimi, felsefe dersi verir gibi boyuna bu türlü şeylerden bahsediyordu. Gözünüzle görmediğiniz, elinizle tutmadığınız şeylere inanmayınız çocuklar. Bir de böyle aklınızın almadığı şeylere. Tecrübe ve akıl... Esas bu. Bu türlü geri fikirleri artık kirli çamaşırlar gibi bir köşeye atınız. Masal ve hurafe devri geçmiştir. Müspet ilim, müspet.
İnkılâpçı Aklı Siz o zaman nasıl bilirdiniz ki müspet düşünüş bu değildir. Bir dakika sonra ne olacağını bilemeyen akıl, böyle şeyleri kavramaktan âcizdir... Akıl, mutlak hakikati kavramaktan çok uzaktır. Bu gün aklın hakikate erme bakımından kifayetsizliği, âcizliği garp filozofları tarafından da kabul edilmiştir. 19. asrın müfrit pozitivizmi yıkılmıştır. Yeni yeni ilmi, felsefî büyük sistemler kurulmuş, bu yeni hamleler, bizim çok eskiden bildiğimiz İslâm mutasavvıfları tarafından en güzel bir şekilde sistemleştirilmiş. «öylenmiş, yaşanmış. Kur’an hakikatlerine doğru yol almaktadır. Garpta 60-70 yıl evvel modası geçen, çürü yen her şey. moda, fikir, sanat cereyanları 60-70-yıl sonra bizde yeni bir şeymiş gibi benimsenir,yayılır.Voltairenin,Ogüst Kontların, Emile Zola ve benzerlerinin dinsiz. Allahsız, ateist, naturalist felsefeleri, sanatta Tevfik Fikret, felsefe ve içtimaiyatta Abdullah Cevdet, fikir hareketlerinde Hüseyin Cahitlerin tercümeleri, telif, şiir ve makaleleriyle Türk münevverleri arasında yayılmış, her yeniden. her değişiklikten ümit bekleyenler bunların etrafında toplanmışlardı, işte garbın yeni buluşlarını, yeni hamlelerini takip etmeyen, sadece din, iman, maneviyat düşmanı düşünürlerin fikirlerini, ebedi hakikatlermiş gibi kabul eden bu "Kadrocular "Akliselimcilerin müspet ilimciler, sonradan inkılâpçılar kadrosu hâline gelmişti. İşte felsefe ve tarih hocası, münevverlere has bir fikir imtiyazı gibi tanınan bu "tabiatlıların yetiştirmelerindendi. "Allah yarattı, Allah yaptı" diyeoek yerde, "tabiat yarattı, tabiat yaptı" diyen, "Allah" yerine "tabiat" kelimesini koyuvermekle her şeyi hallettiklerini, müspet düşündüklerini zanneden, bir inkılâp sarhoşluğu, mistisizmi, bir ihtilâl sadizmi ve yıkıcılığı içinde kıvranan bu adamlar eskiden kalma ne varsa, iyi olsun kötü olsun, yanlış olsun doğru olsun, hepsini silip süpürmek, yeni bir dünya yaratmak sevdasında idiler.
Her şeyden ve herkesten şüphe. Amma kendi söylediklerinden asla şüphe etmeye kimsenin hakkı yok! Şüphe ettiğiniz takdirde inkılâp düşmanı, yobaz olursunuz. Yalnız gözünle gördüğüne inanacaksın! Aklın ermediği her şeyi inkâr edeceksin! Tam hayvanca bir idrak, daha doğrusu idraksizlik. Öyle ya. Zavallı koyun, kurt gelinceye, gözleriyle kurdu görünceye kadar kurdun varlığından habersiz».Gözüngörmediği, aklın ermediği ha... Göz nereye kadar görür, akıl nereye kadar erer?!...
Mevlâna der ki:
"Ben kapkara bir
topraktım, öldüm! Yemyeşil bir çimen
oldum, öldüm!
Oynayıp sıçrayan bir
hayvan oldum, öldüm!
Düşünen, konuşan,
inanan bir varlık, bir insan oldum, öldüm!
Gidiş bu gidiş olduktan
sonra ölümden niye korkayım.
Her varlık kendisinden üstün bir varlığa inkılâp etmek onun hizmetine girmekte.Toprak çimene, çimen hayvana,hayvan insana. Ve nihayet bütün yollar Allah’a doğru. Kainat nizamının kuruluşu böyle. Hakikat böyle.
Hiçbir varlık Allah’tan başka sabit değil; değişiyor: Kendi kendinde kalmıyor, yerinde saymıyor!... İnkılâpçıların bunu anlamaması bizzat inkılap fikrine zıt. "İnsanların insanlara tapması", insan denilen varlığın yerinde sayması demek. İnsanı, varlıkların son tekâmülü diye kabul edenler, oradan Allah’a yol vermeyenler, hem yaradılışa, hem tekâmüle aykırı bir gidiştedirler. Böylece onlar çıkmaza girmişlerdir.
Önce Allah Korkusunu Yok Ettiler Sen bunları o zaman mülâhaza edecek durumda değildin. Yapılan bu telkinler gönlünü, kafanı boşaltıyor, "yalnız gözünle gördüğüne inanacaksın" gibi sözler ufkunu daraltıyor, içerden boşalıyor, dışardan sıkıştırılıyordun!... Aksi gibi her gün karşına yeni yeni hâdiseler çıkıyor, kendi ruhunla, kalbinle geliştirmeye, yapmaya çalıştığın iman duvarlarını yıkıyordu. İşte bir hâdise daha:
Bugün dersiniz Tabiiye (Biyoloji). Kara tahtanın yanında köşede bir insan iskeleti duruyordu. Mualliminiz bu iskelet üzerinde ders verirdi. İçeriye, dershaneye henüz yeni giriyordunuz ki arkadaşlarından biri, sana iskeleti göstererek "Bak işte baban Cennetten çıkmış gelmiş" dedi. Sen öylesine sarsıldın, çarpıldın ki az kalsın düşüp bayılacaktın. Hâlbuki her zaman bu ve buna benzer şakalar yapılırdı. Nedense bugünkü sana çok dokunmuştu. Bir iskelet. Baban. Millî Mücadele. Gaziler, şehitler. Cennet, ebediyet... Bir anda yeniden mahvolmuştun. Kafandaki yanlış ve karışıklık şimdi bütün ruhuna, benliğine sirayet etmişti. Çıplak ve korkunç hakikat, iskelet işte karşında idi. Bu iskelet:
"Beni Cennette mi sanıyordun, ananın ve mahalle mektebindeki hocanın masallarına hâlâ inanıyor musun" der gibi sana sırıtıyordu. Yurt Bilgisi ve tarih derslerinde söylenenler imanını altüst etmiş, ümitlerini kırmış, hâlâ babanı Cennette sanıyor. O bize şefaat edecekmiş. Vah yazık! Karşımdaki şu iskelet, şu kemik babam değilse de, babam da işte, böyle bir şey. Cennet varmış, Allah yok ki Cennet olsun. İnsanları ne güzel de aldatmışlar. "Muhammed düşmanlarım mahvetmek için taraftarlarına Cennetler vadetmiş. emlineitaat etmeyenleri Cehennemle kor kutmuş, onları buna inandırmış. Onlar da durup dinlenmeden dünyanın bir tarafından öbür tarafına kıl inç sallarmışlar. Çünkü Peygamber. "Cennet, kılıçların gölgesi altındadır* demiş. Bu iman onlardan Türklere geçmiş, böylece zamanınım kadar gelmiş " Tarih mualliminin geçen dersteki bu sözlerini de hatırlıyor, karanlık bir boşluğa doğru sürükleniyordun.
"Demek babam bu hâle geldi; bundan ibaret. Harman yerinde toplananların, o gidip de gelmeyenlerin sonu bu. Bir avuç kemik ve gübre. O farzlar, sünnetler, Cennetler, şehitler, gaziler... Demek bu.. Netice bu’...”
"Yalnız gözünle gördüğün, elinle tuttuğun şeye inanacaksın* demişti muallimin.
Bunlar kuruntu, hayal’ Fakat vatan var. millet var. Bunları gözümle görüyorum, bunlar için yaşanmaya değmez mi? Belki. Fakat, ben öldükten sonra vatan, millet. Kaldı ki Yurt Bilgisi hocasının en çok sevdiği Tevfik Fikret:
“Milletimnev'-i beşer, vatanım
rû-yi zemin" demiş.
_ (Yani ben millet tanımam... Her insan benim milletimizden... Vatanım da her yer demek istiyor.)
Ruh, ebediyet!...Kısaca, Allah olmadıktan sonra bunlar neye ya rar? Ben öldükten sonra kurtardığım vatandan, milletten haberim olmayacak. Hiçbir şey duymayacağım. Hiç-birşey hissetmeyeceğim. Yarabbi ne feci!... Ben öldükten sonra vatan, millet!..Hâlbuki dinimizde, cenaze.
mezara konduktan sonra oradan uzaklaşanların ayak seslerinibile duyarmış! Anam böyle derdi. Bizim mahalle mektebindeki hoca da aynı şeyi söylerdi. "Peygamber böylesöylemiş, böyle buyurmuş" diye içli içli anlatırlardı bize. O korkularla, ümitlerle. Cennetlerle, mükâfat ve mücezatlarladolu âlemin ne oldu şimdi? Ölünün ayak seslerinizi duyması, ziyaretine gittiğiniz yakınlarınızın mezarlarının başına geldiğinizi hissetmeleri. Bütün bunları duyduğun, bunlara inandığın zaman ne kadar sevinmiştin!... "Demek ki bizim için ölüm yok, sadece
yer değiştirmek var. Şimdi yerin üstündeyiz.Yarınaltında." diyordun. İslâmiyet ıne kadar canlı,haat ve ümitlerle dolu bir din; ölmez bir prensipti.
Hayat bir nefesten ibaret. Bu nefes çıktığı an. Bir yığın gübreyiz. Allah'ı, ebediyeti bir anlık nefese, bir yığın gübreye tercih edenlerin gafleti, dalâleti işte sahte ınkılapçıların marifeti!... Neslimizi mahvedenler bunlardır.
Seni ve senin gibileri çocuğum. Senin gibileri.
"Biz bize taparız... Demek ki Allah yok. İler yerde hasır-nâzır olan, her şeyi gören bilen Allah yok!... O hâlde ben istediğimi yapabilirim. Kim görecek benim yaptıklarımı..." Kafanda böyle düşünceler... Birgün mektepten kaçtın; yanında da mektepten kaçmayı âdeta âdet hâline getirmiş hergele H... de vardı. O, bakkaldan bir şişe rakı aldı. Şehirden bir hayli uzaklaştınız. Bir ağacın dibine uzandınız. İçin korku, tereddüt, tecessüslerle doluydu. Şişenin dibine hergele H... bir tane vurdu, ortalığa köpürerek kokusundan hoşlanmadığın o nesne yayıldı. Sana şişeyi uzattı. Sen olan oldu, her şeyin sonuna kadar varmalı dercesine, çok sevdiğin bir şeyi devirircesine rakıyı
devirdin, sonra kendin de devrildin.. Ayıldığın zaman arkadaşın "Ulan, diyordu, sen anandan doğma sarhoşmuşsun, bir yudum olsun bana bırakmadın Bunun başlangıcı böyle olursa sonunu Allah bilir."
- Allah mı bilir?
- Allah yok ki
- Sen iyice sapıttın ulan!
- Allah mı bilir?
Bu cümleyi bir daha tekrar ettin yıkıldın. Az sonra güneş batıyordu. Sen hâlâ kendine gelememiştin. Sonra bir istifra, bir istifra... Leş gibi. Aklın bir parça başına gelir gibi oldu... Bak diyordun, bu zıkkımı mide bile kabul etmiyor, isyan ediyor çıkarıyor, kafanı, kalbini karıştıran fikirleri. Yurt Bilgisi ve Tarih muallimlerinin fikirlerini böylekusup çıkaramıyordun. Onlar İliklerine, ciğerlerine, kafana işliyor, tahribatına devam ediyordu.
Bu düşüncelerle şehre dönerken yanınızdan geçen bir kadına evvelâ arkadaşın sonra sen söz attınız. Kadın dehşetli sinirlendi. "Terbiyesizler, mektep kaçakları, ben size gösteririm" dedi. Hızlı hızlı yürüdü gitti. Bir ihtiyar da değneğine dayana dayana gidiyordu, içinizde öyle menfi, yıkıcı şeyler kaynaşıyordu ki, önünüze geleni yakıp yıkmak istiyordunuz. "Hey ulan moruk çekil karşımızdan" diye bir nara attınız. Zavallı ihtiyara da çattınız! İhtiyar döndü baktı: "Vah!... Vah!... Daha ikisi de sübyan, Allah ıslah eyleye!..." dedi. "Bizim zamanımızda," "Biz bunlar gibiyken" ile başlayan cümlelerle kendi kendine konuşmaya başladı.
Rüzgâr Eken Fırtına Biçer Eve döndüğün zaman kendini karyolaya öyle bir attın ki boş bir çuval gibi yığıldın kaldın. Hakikaten iyice boşalmış. koflaşmıştın. Bu öylesine kahredici bir boşluk ve kofluktu ki seni yiyor yutuyor, daha da doymuyordu. Her yer, her şey bomboştu. Bastığın toprak kayıyor, baktığın gök sallanıyor, el uzattığın her dal kırılıyor, düşüyordu!
Allah yok ha!
Her şey yalan ha!
O hâlde bu dünyada benim işim ne? İçinde kaynayan duygular, sevgiler, korkunç bir boşluğa çarpıyor, bütün varlığını parça parça ediyordu. Artık kendini kelimenin tam manasıyla bırakıvermiştin. Âdeta insiyaklarınla yaşıyordun. Gün geçtikçe kötü kötü huylar ediniyordun. Pansiyonlar, bu kontrolsüz, başıboş bırakılmış yatakhaneler, hakikatte birer batakhanedir. Hemen her gece çocuklar yataklarına girince, iç gıcıklayıcı türlü hikâyeler anlatırlar; karyola gıcırdatırlardı. Yataklarının baş ucuna çıplak artist fotoğrafları asarlar "öldüm bittim" gibi iç çekişlerle neler neler çekerlerdi!... Hakikaten buradaki genç çocuklar, daha hayata doğmadan ölüp bitiyorlardı. Gözlerinin altı morarmış, benizleri sararmış, elleri titrek bu genç insanların çektiğini kimse bilmezdi. Bu ölçüsüz cinsî israflardan sonra ruhlara çöken gam, kasavet, yeis, o kendi kendine kızmalar, herkesten ve her şeyden bıkma, nefret, bedbinlik, pis bulaşık bir madde esareti altında ruhun sefaleti! Bu yıkılış ve sefaleti hazırlayan, teşvik ve tahrik eden bütün sahneler içimizde, etrafımızda!... Sinemalar, tiyatrolar, gazeteler, mecmualar, şenlikler, kaldırımlar, çıplak kadınlar. Hemen her köşe başında dudak dudağa, kucak kucağa film reklâmları... Şehvet panayırları... Her Yerde,herşeyde o çikolataların
içine varıncaya kadar o. Çıplak kadın. Şehvet, şehvet, şehvet…Sonraher şey maddedir, hayat şevkten ibarettir' diyen kitaplar, makaleler, öğretmenler, felsefeleri...
Bir gün, gece geç vakit pansiyonda büyük bir gurultu oldu. Bağrışmalar, konuşmalar... Ne var. ne oluyoruz demeden mesele anlaşıldı...Çocuklardan birinin Paris'te ağabeyle! varmış. Üniversitede... Küçük kardeşine oradan bir düzine açık saçık kadın fotoğrafları göndermiş. Öylesine fotoğraflar ki insan bakmaya hayâ. eder... Tam 18 türlü cinsi münasebet şekli. Çocukların hemen hepsi bunu, yarın imtihana girecekleri derslerinden daha iyi ezberlemişlerdi; noktasına, virgülüne varıncaya kadar!... Cebinde cinsi münasebetleri canlandıran kartpostallar bulunan arkadaşlarını yatırmışlar, koynunda taşıdığı fotoğrafları zorla almaya kalkmışlardı. İşte bu gürültü bundan kopmuştu!... Paris’te ağabeyisi olan bu genç talebe, bazen istemeyenlere dahi bu resimleri zorla gösterir, bazen de işte böyle göstermem, vermem diye tutturur, bu kartpostalları kız kardeşi, karısı imiş gibi sonuna kadar muhafazaya çalışırdı... Talebelerin gözünde Paris hep bu türlü münasebetlerin cereyan ettiği yerdi!... Şu liseyi bitirseler bir kolayını bulup Paris'e kapağı atacaklar, ”A’dan başlayıp "Z"den çıkacaklardı.
"Rüzgâr eken fırtına biçer", böyle bir cemiyetten bundan başka ne beklenebilirdi?!
İşte sen, Mili! Mücadele'nin, mukaddes duyguların, namazların niyazların, ebediyetlerin çocuğu, şehit yavrusu, işte sen böyle bir hava içinde yaşamaya mahkûmdun!...
…………….Yırtılan Çarşaflar Bir gün yemekten sonra anan sana içli içli, dertli dertli bir şeyler anlatmaya başlamıştı. "Ah oğlum sen gideli neler oldu" diyordu. Bizim buraya bir kaymakam göndermişler. Neydi onun adı? Dur bakayım adı batsın, aklıma gelmedi. Tıpkı küçükken sizin mektebe gelen şapkalı herifler gibi. Din, iman, ırz düşmanının biri. İşte bu devrilesi, yaşamayası, karının kızın çarşaflarını yırtmaya kalkmasın mı? Yürüyüşünden, gidişinden hoşlandığı kadınların, genç kızların çarşaflarını kendi eliyle, hoşlanmadıklarının, bizim gibi kocakarıların örtülerini jandar-malara yırttırdı. Sorma başımıza gelenleri. Alçağın derdi çarşaflan kaldırmak değil, başka... Söyletme beni oğlum. H.Ö’lerin kızının çarşafını, kaymakam hem de kendi eliyle üç yolun ortasında yırtmaya kalkmasın mı? Kız-cağız düşüp bayılmış. Utanmaz herif, "ne de güzel yüzün Ivarmış" diye bu hengâmede kahkah gülmesin mi? Ge-çenlerde tarladan eve dönüyordum. Önüme jandarma karakolundan zebellâ gibi iki herif çıkmasın mı? "Oğlum ben şehit haremiyim; dokunmayın bana. Bunu düşmanlarımız yapmadı" dedimse de kim dinler. "Kadın, çarşaf yasak! Emir aldık" diye üzerime çullandılar, çarşafımı didik didik ettiler. Rahmetli baban bu günleri görseydi!... Ne günlere kaldık yarabbi!... Gökten taş yağmadığına şükredelim" diyordu. Anan sana boyuna içini döküyor,derdini anlatıyor, senden bir hareket, bir şeyler bekliyordu. Fakat sen hep susuyor koyunun kaval dinlediği gibi dinliyor, içinden "çarşafta ne imiş, çıkarın atın ne olacakmış sanki. Ananızdan çarşafla mı doğdunuz" diyordun!. Kadıncağızın derdi bir değildi ki. Herif gitmiş, yerine bir başkası gelmiş Bu. yaşlıcabir zatmış. Çarşaflara falan dokunmamış amma, bu da mezarlığı park yapacağım diye tutturmuş. Mezarları dümdüz etmiş. Karşı gelmek isteyenleri müdeiumumla - müdde-i umumî diyecek - anlaşarak tevkif ettirmiş. Hatta Müftü Efendiyi bile!... Ramazanda top da attırmamış!... Sabahlan ezan da okumayacaksın diye müezzini tehdit etmiş. Beyefendi uyuyamıyormuş!...
....
Ya şimdi ne oldu? Neler oluyor!... Cümlemizi sen ıslah eyle yarabbi!...”
Daha neler neler. Falan öğretmen falan yerde 11 yaşında bir kız talebenin ırzına geçmiş. Bu ırz düşmanım evvelâ tevkif etmişler sonra bırakıvermişler... Anan boyuna söylüyordu...
Artık memleketi, evini, ananı, eskisi gibi sevmiyordun. Burada hâlâ eski hava esiyordu. Bir an evvel tatilin bitmesini dört gözle bekliyordun. Hem bu yıl liseye geçmiştin; yeni yeni muallimler, arkadaşlar, senin için ne de olsa bir tecessüs mevzuu idi.
Kaybolan Terbiye Mektepler açıldı. Muallimlerinizin ekserisikadınlardı. Hem de genç, güzel kadınlar. Çocuklar şimdiden şu daha güzel, bu daha cilveli diye münakaşaya başlamışlardı. Biraz sonra Tabiiye dersine gireceklerdi. Tabiiye muallimi de çok kıyak kadındı ha. İşte onun dersinden bir sahne;
Bugün sınıfta bambaşka bir hava esiyordu, ön sıralar da oturan talebelerin bazıları arkadaki boş sıralara geçtiler. Bütün gözler kapıya dikilmişti. Tabiiye muallimi M. Hanım bekleniyordu. M. Hanım hem güzel, hem de edebi, terbiyesi yerinde bir kadındı; fakat ne çare!...Çocuklar duramıyorlardı işte. O sınıfa girer girmez, hatta daha girmeden herkese bir hâl oluyordu. Kaynaşmalar, ahlar, oflar. Arka sıralara çekilmeler.
Bugün derste M. Hanım nebatlarda çoğalmadan bahsediyordu. Çiçeklerdeki erkek ve dişi uzuvlardan. Tahtaya renkli tebeşirle çiçeklerin resimlerini yapıyor. polen tozlarının erkek tohumların, dişi uzuvların Üzerine nasıl konduğunu izah ediyordu. "İşte" diyordu. "Polen dişi uzuv üzerine konar, tohumun dişi uzva temasıyla orada sulanma husule gelir, dişi uzuv şişer ve tohumu içine alır". Daha "alır" kelimesini söylemeden arkalardan "ah" diye bir feryat yükseldi. Tabiiyecinin elinden tebeşir düştü. Sonra "kimdir o münasebetsizadam?!" diye bağırdı. Koca sınıfta ses yok. Eller yavaş yavaş pantolonların ceplerinden çıktı. Muallim hanım şöyle bir dolaşıverseydi talebelerin çoğunu suçüstü yakalayacaktı. Dolaşmadı, fazla arayıp sormadı da Yavaş ça yerine oturdu. Bütün sınıf ona bakıyordu; o önüne. Başından vurulmuşa dönmüştü. Zil çalar çalmaz uzun adımlarla hızlı hızlı yürüyüp gitti. Tabiiyeci çıkar çıkmaz sınıfta bir gürültüdür koptu. Herkes avazının çıktığı kadar bağırıyordu. "Kimdi ulan o hergele?" "Kapıları kapayın, muayene var!" diğer bir ses, "Vallahi bu muayenede şu üç ahbap çavuşlardan başka herkes çürüğe çıkar!" Üç ahbap çavuş dedikleri Molla Güranî ile onun it kafasında diğer iki arkadaşı idi.
Edepsizlik SalgınıYeni Tarih mualliminiz de öyle genç ve güzel bil kızdı I fakülteyi henüz bitirmişti. İlk hocalığını sizde yapıyor-du, aynı zamanda size Coğrafya derslerine de giriyordu.
İkinci ders Coğrafya idi. Mevsim bahardı. Pencerelerden sınıfa tatlı bir ışık dökülüyordu. Kimsenin ders yapmaya,ders dinlemeye niyeti yoktu. Herkes şimdiden coğrafyacıyı hayal etmeye başlamıştı.
Geliyor!... İşte geliyor sesleri yükseldi. Genç öğretmen sınıfa girer girmez sınıf elektriklenivermişti. Gözler daha çok parlamış, nefesler sıklaşmış, ön sıralardan arka sıralara doğru bir kaynaşmadır başlamıştı, öğretmen hanım yeşil bir entari giymişti. Ne de yakışmıştı kâfire. Sıraların önünde, yeni sürmüş uzun ince bir dal gibi sallanıyordu. Muhabbet havası ön sıralardan arka sıralara doğru gittikçe artıyordu. Hele arka sıralar!...
Orası bir âlemdi! ikisenelikler, yaşını başına almışlar,tiryakiler. ‘Eyvallah abi* cinainden olan gedikliler hep arkada toplanırlardı.
Hoca hanım, karşıya yeşil bir harita asmıştı, oradan bir şeyler anlatıyordu. Dünyanın muhtelif yerlerindeki, girinti-çıkıntılardan, körfez ve limanlardan bahsediyordu.
Fakat çocukların aklı bambaşka şeylerde idi. Dünyanın falan yerindeki girintiden-çıkıntıdan onlara ne! Onların düşündüğü girinti-çıkıntı malûm... Hoca hanım haritaya doğru dönünce fırsattan istifade "Bu kadar da ince giyilir mi canım, tül gibi" öteki, "Yok canım gül gibi", "Karşımızda sallanıp duran yemyeşil canlı bir dünya,yaşaşayan dünya dururken duvardaki ölü yeşil haritaya kim bakar?!" gibi lâflarla fısıldaşıp birbirlerini gıcıklayıp duruyorlardı.
Nihayet ders bitti, amma dersin bitmesiyle edepsizlik bitti mi? Ne gezer, coğrafyacıya harita demişlerdi ya. Benim gemi şu körfeze girdi! Senin gemi şu limanda demirledi. Liman sıcak mıydı, değil miydi, daha bu misillü bir sürü edepsizce lâflar.
Şer ÇocuklarıYa Kimya hocanız : E. Hanım sarışın, kısa boylu, geçkin bir kadındı. Yürürken yuvarlanıyor sanırdınız. Yaşının bir hayli ilerlemesine rağmen güzel ve genç görünmeye çok özenirdi. Bir kerre saçları her gün ondüleli idi. Başındaki her tel, her kıvrıntı, her gün emir almışlar gibi aynı yeri ve şekli muhafaza ederdi. Dudakları dalak yemiş gibi kızıl, yüzü un ambarına düşmüşçesine pudralı idi. Yüzünün kırışıklıklarına pudralar birikirdi. Yakışıklı çocuklara biter, bayılır, tutuluverirdi. Çocukların sıralarının yanında durur, sürtünür, oyalanır bir şeyler olurdu. Bazen ders vermez, masaya dirseklerini dayar, başını iki avucunun içine alır, gözüne yakışıklı çocuklardan birini kestirir, dalar giderdi. Fakat bu bakış, sevdiklerine doğru akış tek taraflı idi. (Bazı kimyevî hâdiselerde, kimya muadelelerinde olduğu gibi) iki taraflı - ric’î değildi. Kimya hocamız bu aşk oyununda, bu kaynaşmada "iyot" gibi açıkta kalırdı. Bu hâlinden, dolayı ona talebeler bazen acırlar, bazen de kısarlardı. Çocukların manzarayı çaktığını anlayınca, masanın üzerine kapanır, oradan tarassuta daha gizli bir şekilde devam ederdi. Günahları boynuna, bazı talebelerin evine gelip gittiklerini de söyleyenler vardı. Hatta bu dedikodular muallimlerden bazılarına kadar aksetmiş, onlardan biri de "Kafa işlesin de, belden aşağısı ne olursa olsun" demişti.
İnsanı "belden aşağısı ve belden yukarısı" diye ikiye ayıran bu komünist görüş, daha o zamandan itibaren yayılmaya başlamıştı. Belden aşağısı, belden yukarısı. Hâlbuki insan gerek madde, gerek ruh yapısı bakımından bir bütünlük arz eder. Bunun altı üstü, aşağısı yukarısı yoktur. Her ne çeşitten olursa olsun her harekette beşerî varlığımız iştirak hâlindedir. Sözde ilim, asrîlik, modernlik, inkılâpçılık perdesi arkasında oynanan bu oyunlar, serdedilen bu fikirler, yapılan bu telkinler hakikatte ruh gibi, iman gibi, şeref, haysiyet gibi, bütün İnsanî varlığımızı, seciyemizi aşağılara doğru çeken, menfi, yıkıcı propagandalardı. Sık sık tekâmülden bahseden bu insanlar, tekâmülü ters tarafından anlıyorlar; sırasıyla cemadattan, nebatattan, hayvanattan insana doğru yükselecek yerde insanı, insanlığı hayvana, hayvanlığa doğru çeki-yorlardı!... Alt yapının, bel aşağısının felsefesini, fikri- | yatını yapıyor, ellerine teslim edilen genç çocuklara hakikat diye müspet ilim diye, bunları telkin ediyorlardı. Her fırsatta alabildiğine din, iman, mukaddesat, tarih, mazi düşmanlığı yapıyorlar, gençliğe zamanın kör vs sağır, şer kuvvetlerini ebedî hakikatlermiş gibi takdim ediyorlardı. Çocuklar mektebe gidiyor, çocuklar mektebi bitiriyor, gençler ortaokullara - liselere devam ediyorlar, hayata hazırlanıyorlardı ama, hangi hayata?! Niçin, nasıl, nereye? İşte bu suallerin cevabı yoktu!... İnsanın hayvani maddî varlığını aşan, her sual cevapsız kalmaya mahkûmdu. "İnsanlar insanlara, insanlar menfaate, insanlar maddeye tapıyorlardı." Hakikat bundan ibaretti. Böylece nâmütenahiye giden, Allah'a giden, ebediyete giden her yol kapanmış, insan, hayvani, behimi varlığı, ihtirasları, insiyakları içinde tepinip duruyor, tepindikçe, saplandığı bataklığa daha beter batıyordu.
Allahı ayakkabının içine kadar sokan, korkunç bir sükut.
Artık sen kollarını göklere kaldıramıyor, hep aşağılara indiriyor, hep aşağılarla, aşağılık şeylerle meşgul oluyordun. Hele bir an süren bedenî zevklerden sonraki düşüşlerin, bitişlerin, tükenişlerin, pis kirli yataklara serilişlerin... Her gün aynı hayatın tekrarı!... Yemek masası ile 100 numara arasında geçen bir hayat. Sabah akşam, gece gündüz ve her şey dümdüz.. Basit, yavan.. Bayat. Ortada başka bir şey yoktu.
Mazi, tarih, cinayetlerle dolu "Kanlı bir harabe". Allah bir vehim... Ruh bir kuruntu. Ebediyet bir seraptı. O hâlde sen neye bağlanacak, niçin, kimin için yaşayacaktın?!...
Dünyada her şey yalandı; herkes yalan söylüyor, insanlar. devletler birbirini kandırıyordu. Hayat, mücadele gibi şeyler de senin için manasızdı. Akıbeti ölüm olduktan sonra ve ölümle her şey bitecek olduktan sonra... Tabiiye dersinde köşede duran iskelet gözlerinin önünden gitmiyordu. İşte dünyada hakikat olan bir şey varsa bu iskeletti. "Liseyi bitirip de ne olacak sanki... Hadi bitti!" Eh sonra... Üniversite... O da bitti; ondan sonra... Hayat, mayat. Bunlar bayat lâflardı. Hayata atılma. Herkes bunu söylüyordu. Hayata atılma... Sen hayattan çoktan atılmıştın!. Hayatla, cemiyetle, diğer insanlarla arandaki bağ çözülüyor, her şeye nefretle bakıyor, her şeyden nefret ediyordun!... Hatta kendi kendinden bile... Kendi kendinle de bir türlü geçinemiyordun... Kendini, benliğini aşan, bütün kuvvetler, kıymetler yıkılmış, iman kaynakları kurumuş, sen kendi kendinle, kendi nefsinle ortada tek başına kalmış, bırakmıştın! Duyduklarına inanmıyor, gözünle gördüklerinden dahi şüpheye düşüyor, görmediğin âlemi inkâr ediyordun!... Her attığın adımı tekrar geri alıyor, verdiğin her karardan hemen vazgeçiyordun!.
Uğrunda bunca kan dökülen topraktan nefret ediyor, göklere, geceleyin yıldızlara bakıyordun. Yanıp sönen, göz kırpan yıldızlar alay ediyorlarmış gibi geliyordu sana... Yiyip yutan, atıp tutan, alıp götüren, çürütüp bitiren yerler... İnsanlarla alay eden mağrur, yüksek, erişilmez gökler... Bu ikisi ortasında sen!... Şaşkın, harap, bîtap!... Ne yapacağını, nereye gideceğini bilmiyordun!... Nice nice ihtirasların çarpıştığı, menfaatlerin kaynaştığı, hayat!...
İnsanlar... Birbirini atlatan, aldatan, çekiştiren yiyip yutan insanlar... Kalp kapılarının, gök kapılarının, Allah'a giden bütün yolların, servetlerle, şöhretlerle, şehvetlerle, menfaatlerle kapandığı bir cemiyette sen ne yapabilirdin çocuğum, ne yapabilirdin?
Kapalıçarşı’nın temeli 1461 yılında atılmıştır. Dünyadaki en eski ve en büyük kapalı çarşılardan biri olarak devam etmektedir. Bayezıd istikâmetindeki kapısının üstünde "El-kâsib Habibullah” kitâbesi ve Sultan ikinci Abdülhamid Han’ın tuğrası, Nuruosmaniye Camii istikametindeki kapısının üstünde de yine bir kitâbe ve Osmanlı Devleti’nin arması mevcuttur. Sâmi Efendi’nin Kapalıçarşı’nın Sahaflar ve Nuruosmaniye kapılarındaki tâlik tamir kitâbeleri enâfisden eserlerdir. Prof. Uğur Derman’ın naklettiği üzere, vaktiyle kitâbeler kazındığından dolayı, hattat Necmeddin Okyay, elindeki eski kalıbı vererek aslına uygun biçimde yeniden taşçı Yusuf Küçükçavuş tarafından yapılmış ve yerine yerleştirilmiştir. Bu kitâbenin yapılışındaki güçlükler için 2. Bölüm’ün 3. dipnotuna bakılabilir. Ancak Osmanlı devlet arması çok ağır biçimde tahrip edildiğinden, böylesine yüksek sanat isteyen bir mermer çalışmasını yapacak bir usta bulunamamış ve öylece bırakılmıştır. Bunları tahrip etmek, yerlerinden sökmek, hangi hastalıklı zihnin eseri olmuştur?
